Lái buôn tên gọi Tàu Dư

Mỗi năm gần Tết thường ưa mang hàng

Đi xa, đến một xóm làng

Bán buôn quen biết đã hằng bao năm

Vì chàng tính chẳng khó khăn

Cho nên công việc kiếm ăn dễ dàng

Khách chưa trả được tiền hàng

Chàng bèn bán chịu để sang năm đòi

Càng thêm khách, càng thêm lời

Khi hàng mau hết của thời sinh sôi.

Mỗi khi ghé đến đây rồi

Tàu Dư thường đến ở nơi nhà này

Bánh bèo được bán tại đây

Nhưng người mua bánh lâu nay không nhiều

Phan Phiên là chủ, sống nghèo

Tàu Dư ở đậu biết điều giúp thêm

Tình thân nảy nở đôi bên

Ngày qua tháng lại vững bền tốt thay!

Năm năm lui tới nhà này

Tàu Dư kia bỗng một ngày biến luôn

Cảm tình trong việc bán buôn

Thấy chàng vắng bóng bà con ngỡ ngàng

Xôn xao trong đám khách hàng

Xúm nhau bàn tán rộn ràng ít lâu

Để rồi tin tức chìm mau

Chuyện người mất tích còn đâu bận lòng.

*

Tàu Dư buôn bán thành công

Phan Phiên noi dấu, cũng mong kiếm lời

Hàng năm thấy Tết đến rồi

Cũng đi xa để tìm nơi mua hàng

Mang về bán lại xóm làng

Mỗi năm một chuyến dễ dàng vậy thôi

Thế mà sau mấy năm trời

Trở nên lắm của ai người sánh ngang

Khắp vùng nổi tiếng giàu sang

Bánh bèo nghề cũ cửa hàng dẹp luôn

Mua thêm ruộng, tậu thêm vườn

Nhà cao, cửa rộng, giả sơn giữa hồ

Hoa sen muôn sắc điểm tô

Nhà buôn thành đạt tài phô khắp vùng

Mọi người khâm phục vô cùng

Tuy đôi khi thấy lạ lùng lắm thay!

Tạ ơn trên ban phước này

Phan Phiên nổi hứng một ngày xuân sang

Rước đoàn hát bội về làng

Mời thiên hạ đến rộn ràng vui chơi

Bà con được dịp xả hơi

Rủ nhau tham dự bao người thật đông.

*

Đầu non vừa khuất vầng hồng

Chủ nhà vừa cúng tế xong nhang đèn

Rạp tuồng đã nổi trống kèn

Mời thiên hạ chuẩn bị xem diễn tuồng.

Ngay khi vừa kéo màn nhung

Thời anh kép chính ung dung ra chào

Múa may điệu bộ khéo sao

Vừa toan cất tiếng, ngẩng đầu, xưng tên

Anh ta ngậm miệng lại liền

Mặt mày nhớn nhác, láo liên, kinh hoàng

Rồi lùi bước rất vội vàng

Vào sau sân khấu tìm đường tháo lui.

Ông bầu tức bực kêu trời

Đẩy anh trở lại ra ngoài màn nhung

Anh đành miễn cưỡng diễn tuồng

Nhưng vừa mở miệng lại vùng quay lui,

Ông bầu đành phải đổi người

Chọn anh kép khác ra ngoài diễn thay

Ai ra rồi cũng vào ngay

Cũng đều nhớn nhác mặt mày hoảng kinh

Ông bầu dò hỏi sự tình

Mấy người đều cứ lặng thinh, lắc đầu,

Bên ngoài khán giả xôn xao

Ngạc nhiên chẳng hiểu chuyện đâu lạ lùng!

Ông bầu đề nghị đổi tuồng

Chủ nhân đồng ý, ngại ngùng gì đâu

Lần này chính thức ông bầu

Mở màn, ra nói giáo đầu, xưng tên

Miệng vừa há đã chợt im

Nhìn quanh dáo dác như tìm kiếm ai

Và rồi ngậm miệng tức thời

Bước lui mấy bước vào nơi hậu trường

Mặt kinh hoảng, vẻ hãi hùng

Bên ngoài cả rạp vô cùng hoang mang

Chủ nhân tức giận vô vàn,

Ông bầu gánh chẳng nói năng nửa lời

Chỉ lo hối thúc mọi người

Mau mau thu dọn rút lui tức thì

Cả đoàn hát vội ra đi

Mặc cho ông chủ nhân kia bất bình.

Cho là điềm chẳng tốt lành

Giận bầu gánh hát hại mình buổi nay

Phan Phiên đi kiện tòa ngay

Thanh danh còn một chút này mà thôi.

*

Quan tòa đêm trước đang ngồi

Uống trà, đọc sách, rung đùi, ngâm thơ

Chợt đâu thấy một bóng mờ

Bước vào đặt trước án thư của ngài

Một mâm quả rồi vái dài

Vội vàng quay gót khuất ngoài bóng đêm

Quan tòa bèn mở ra xem

Ngay trong mâm quả thấy liền trái cam

Ngài thò tay vừa định cầm

Quạ đen ngoài cửa bất thần bay ngang

Thò chân quắp mất quả cam

Quan tòa thấy vậy vội vàng đuổi theo

Trượt chân vấp ngã, miệng kêu

Giật mình tỉnh giấc thấy điều thực hư

Rằng quan chợp giấc mộng mơ

Quạ đen, khách lạ chỉ là chiêm bao.

Hôm sau trùng hợp làm sao

Phan Phiên bỗng nạp đơn vào kiện thưa

Quan tòa chợt nghĩ giấc mơ

Và đơn kiện tụng chắc là liên quan,

Ngài bèn gửi giấy đòi đoàn

Ông bầu, kép hát toàn ban đến hầu.

Mọi người khai báo như nhau:

"Ra tuồng định nói vài câu mở màn

Miệng vừa há chợt kinh hoàng

Một người xuất hiện cầm cam nhét vào

Không cho nói được tiếng nào

Chúng tôi sợ hãi quay đầu trở lui!"

Sau khi nghe rõ chuyện rồi

Quan toà tự hỏi thấy hơi lạ kỳ:

"Trái cam kia liên hệ chi?"

Nên quan quyết định phải đi coi liền

Cùng quân hầu đến Phan Phiên

Gọi là thăm hỏi cho thêm tỏ tường.

Quan đi xem xét khu vườn

Nào đâu thấy lạ vừa đương định vào

Chợt nghe tiếng quạ thảm sầu

Vang lên ảo não góc sau vườn nhà,

Sinh nghi quan vội ghé qua

Thấy cây cam mọc thật là xanh tươi

Góc vườn chỉ một cây thôi

Xum xuê cành lá, trái thời hiếm hoi

Trên cành một trái lẽ loi

Quan đang nghĩ ngợi chợt nơi cành này

Một con quạ tới đậu đây

Kêu lên thảm thiết giọng đầy oán than

Rồi dùng mỏ mổ cam vàng

Mổ xong cất cánh lẹ làng bay đi.

Lạ thay trong quả cam kia

Một tia máu đỏ tức thì phun ra

Phan Phiên run sợ, khẽ la

Quân hầu hoảng hốt, quan toà nghi nan

Nghi rằng có kẻ chết oan

Truyền quân đào bới gốc cam thăm dò

Thấy lòi ra bộ xương khô

Phan Phiên tái mặt hét to hãi hùng

Vùng lên chạy trốn điên cuồng

Lính hầu bắt lại, hết đường chối quanh.

*

Phan Phiên khai rõ ngọn ngành:

"Xác Tàu Dư quả thật tình chôn đây

Tàu Dư giàu có lắm thay

Tôi đưa em vợ lâu nay trong nhà

Mối manh gả cho hắn ta

Hắn ta đồng ý, thế là tạm yên,

Hắn về thu xếp bạc tiền

Để qua lập nghiệp ở bên vùng này.

Thế rồi bỗng có một ngày

Vợ con tôi ngủ đang say giấc nồng

Đêm khuya khuắt, trời mịt mùng

Tàu Dư chợt gánh hai thùng đến đây

Bên trong vàng bạc chất đầy

Nhờ tôi chôn lén gốc cây ngoài vườn

Chúng tôi cùng thực hiện luôn

Vàng thoi, bạc nén đem chôn chỗ này.

Bạc vàng gợi máu tham ngay

Lại thêm cây cuốc trong tay sẵn sàng

Giết Tàu Dư thật dễ dàng

Nhắm ngay đầu hắn tôi phang xuống liền

Tàu Dư chết chẳng kịp rên

Hố sâu đào sẵn một bên đây rồi

Tôi chôn xác chết xuống thôi

Bốn bề vắng lặng ai người nào hay

Bứng cây cam nhỏ cạnh đây

Tôi trồng cam đó lên ngay hố này.

Với bao tài sản trong tay

Tôi thôi nghề cũ, tháng ngày đi buôn

Để che mắt khắp làng thôn

Làm như tôi kiếm được luôn nhiều lời

Mọi người nghĩ tài sản tôi

Là do buôn bán nhờ trời phất lên."

Tòa bèn xử tội Phan Phiên

Bao nhiêu gia sản tịch biên ngay liền

Trích riêng ra một khoản tiền

Cầu siêu chay tịnh ba đêm, ba ngày

Cho Tàu Dư chết nơi đây

Được mau siêu thoát, oán này lìa xa.

Cầu siêu đến tối thứ ba

Hồn Tàu Dư bỗng hiện ra lạy quỳ

Trước bàn thờ Phật uy nghi

Lạy xong ba lạy hồn kia biến liền

Thoáng qua một bóng quạ đen

Bay đi cất tiếng kêu trên bầu trời.

 

Tâm Minh Ngô Tằng Giao

( Thi hóa Truyện Cổ Phật Giáo

phỏng theo bản văn xuôi của QUÁCH TẤN )

___________________________________________________