Lời bát hát ấy ngân nga trong tâm thức từ rất lâu. Đã bao lần dự định về với quê lụa mà chỉ có duyên ghé, lướt qua không định trước.
Muốn đến làng cổ Đường Lâm thăm nhà cổ, cổng làng cổ; muốn đến Vạn Phúc - Hà Đông để tìm chút hơi lụa mềm mát khiến cái nắng Sài Gòn cũng chợt dịu đi; muốn đến Ba Vì để ngắm dã quỳ vàng ruộm rồi tưởng tượng đang lạc giữa đất trời Tây Nguyên lộng gió; muốn ngắm “đôi mắt người Sơn Tây”...!
“Tôi nhớ xứ Đoài mây trắng lắm!”
Sao mình chưa đến mà đã nhớ thương? Quê lụa tưởng xa mà một ngày gần lại, dẫu chỉ mới trở mình sang bên kia sông Tích.
Một sáng mùa rất thu, còn xen chút mơ hồ như muốn bão. Con đường thênh thang của đại lộ Thăng Long dẫn dụ sự háo hức cùng những chặng dài xanh xanh màu cây lá nơi những khu rừng giữa phố. Hết đường lớn, qua cây cầu nho nhỏ là bắt gặp xứ Đoài. Chùa Thầy ẩn hiện thân thương. Hình như đã có lần qua chốn đó mà vì quá lâu và chóng vánh nên không còn lưu lại chút ấn tượng nào. Tấm ảnh chụp cùng cô trò nhỏ vô tình bắt gặp cũng khiến mơ hồ và nghi hoặc.
Thật thú vị khi có người đồng hành giới thiệu, giảng giải về những nét đặc biệt cổ kính, quý giá của từng nét kiến trúc - những thứ không bị mai một mà ngày càng ánh nét tinh hoa - điều bấy lâu nay có nhận ra mà không cảm được. Những cây cột gỗ to qua vòng tay người ôm gần nghìn năm tuổi, những bệ đá, tượng Phật độc đáo cả về chất liệu lẫn kỹ nghệ tạo tác. Càng nghe càng thấy thấm thía giá trị, ngưỡng mộ sự tài hoa của những nghệ nhân xưa. Càng ngắm càng say sưa và càng thấy may mắn khi những thứ trước mắt đã không chỉ vượt qua sự khắc nghiệt của thời gian, sự tàn phá của chiến tranh mà đồng hành cho đến hôm nay.
Có những điều sẽ không thể mất, cũng không cần phô trương, tô vẽ. Sự an nhiên của vạn vật nơi đây đã nói bao điều. Giống như rất nhiều thân đại già cỗi vẫn mạnh mẽ vươn mình trên núi, tỏa hương ngào ngạt khắp không gian. Những cái rễ trồi lên mặt đất hứng nắng mưa, gió bão không một lời than thở. Những bông hoa trắng muốt, tinh khôi đã nở rồi rụng suốt mấy trăm năm… dù nhiều thân cây tưởng sắp rơi xuống núi. Giống như cây gạo trầm tư bên hồ nước, phần ngọn mất đi rồi mà vẫn bền bỉ xanh tươi và mỗi tháng Ba lại bồi hồi thắp lửa. Muốn trở lại nơi này vào mùa hoa gạo năm sau.
Đã cảm thấy thân thuộc với nét yên bình, trầm mặc nơi đây dẫu mới lang thang ở phía lưng chừng. Dẫu không đủ dũng cảm leo lên những di tích cheo leo, vời vợi trên cao; cũng không đủ dũng khí lần xuống hang Cắc Cớ tối tăm như đi xuống âm phủ (mà lại gắn với lời tương truyền thật đáng yêu).
Không cần đi hết để thử sức mình. Tự thấy thỏa lòng khi đã đặt chân lên hai cây cầu cong cong lợp mái rêu phong: Nhật tiên kiều và Nguyệt tiên kiều (râu rồng); bình yên ngắm thủy đình chơ vơ trên mặt nước giữa hồ Long Chiểu (mắt rồng) - hắt cái hữu tình lên làn nước trong xanh, lên màu nắng ong óng của một sáng trong veo.
Có người nói đến ngôi chùa này chỉ một lần là đủ, có người thì trở đi trở lại đến mấy chục lần; còn mình rời đi rồi vẫn có chút luyến lưu. Không phải chỉ luyến lưu một cổ tự thâm nghiêm, trầm lắng mà còn bởi nặng lòng với xứ Đoài mây trắng. Còn muốn đặt chân đến nhiều nhiều vùng đất xứ ấy.
“Bao giờ trở lại đồng Bương Cấn
Về núi Sài Sơn ngó lúa vàng
Sông Đáy chậm nguồn qua Phủ Quốc
Sáo diều khuya khoắt thổi đêm trăng”.
(Quang Dũng - Đôi mắt người Sơn Tây)
Bao giờ lại đến bao giờ? “Quê nhà ai ơi, xứ Đoài xa lắm”!
