Chùa Cổ Thạch tọa lạc ở xã Bình Thạnh, huyện Tuy Phong (Bình Thuận). Chùa có hơn 100 năm tuổi, là một di tích, thắng cảnh cấp quốc gia được công nhận vào năm 1993.

Chùa nằm cạnh bãi đá Cà Dược bảy màu. Chùa còn có tên gọi dân gian là “Chùa Hang”. Chùa Cổ Thạch lọt thỏm giữa những hang động trên một ngọn đồi đá cao 64m so với mặt nước biển. Từ xa đã trông thấy bóng cổ tự thấp thoáng ẩn hiện trên nền trời. Khu vực chùa Cổ Thạch là một quần thể kiến trúc, am, điện, cốc liên hoàn với nhau trên khu đồi đá rộng hơn 4 ha. Chính điện chùa nằm giữa những tảng đá to dựng đứng, sừng sững trông rất hoành tráng, ấn tượng. Kế đó là các nhà thiền, từ đường, nhà tổ, gác chuông, lầu trống, am cốc thờ tự, lúc nào cũng ngan ngát khói hương.

Theo tư liệu, ban đầu chỉ là một thảo am nhỏ do Thiền sư Bảo Tạng thuộc đời thứ 40 thiền phái Lâm Tế khai sơn năm 1835. Qua nhiều đời, chùa được sửa sang, trùng tu lại ngày một khang trang và được đổi tên là chùa Cổ Thạch.

Khu vực chùa được hình thành nên từ những tảng đá khổng lồ, hình thù kỳ lạ, gác tựa, chồng chất lên nhau tạo ra những hang động kỳ bí. Mỗi hang động thờ một vị Phật, hoặc Bồ tát, hoặc một nhà sư đã viên tịch. Hang thờ Tổ khai sơn Cổ Thạch Tự là nhà sư Bảo Tạng, có tượng nhà sư và nhiều bài vị của những người có công lao xây dựng chùa. Hang thờ Phật Chuẩn Đề là một hang động bên trong có tượng Phật 8 tay và nhiều tượng cổ. Hang Tam Bảo thờ 23 pho tượng Phật cổ với nhiều kích thước và niên đại khác nhau...

Đường lên chùa thông thoáng nhưng quanh co, khúc khuỷu theo nhiều bậc, thềm đá. Dọc đường có nhiều tranh, tượng miêu tả cuộc đời Đức Phật và các chư vị bồ tát. Trên mỏm núi đá nhỏ sát bờ biển có tượng Phật Quan Thế Âm Bồ Tát uy nghi, tự tại đứng nhìn ra biển khơi. Cạnh chùa là bãi đá Cà Dược nhiều màu sắc chạy dọc bờ biển. Cảnh quan chung quanh chùa Hang có nét đẹp hoang sơ, kỳ vĩ. Nhiều ngôi nhà xinh xắn được xây dựng để phục vụ khách từ các nơi về hành hương và tham quan thắng tích. Du khách đứng trên đỉnh đồi đá có thể ngắm nhìn bao quát cảnh quan cả một vùng. Đồi đá Cổ Thạch có nhiều hang động với vẻ nguyên sơ độc đáo còn rất nhiều bí ẩn. Sau khi vãn cảnh chùa, bạn có thể vòng xuống bãi Cà Dược nhìn, ngắm bãi đá chạy dài hơn 1km dưới chân đồi Cổ Thạch với hàng ngàn viên đá bảy màu: đen, trắng, vàng, xám, nâu, hồng, tím sẫm...

Một góc đồi đá Cổ Thạch.

Nếu viếng chùa Cổ Thạch vào các ngày rằm hay các ngày lễ lớn của Phật giáo như lễ Phật Đản, lễ Vu Lan, lễ Hoài niệm ân sư, du khách sẽ được chứng kiến không khí tưng bừng của hàng ngàn thiện nam, tín nữ tham gia lễ hội. Giữa làn gió biển mát lành phóng khoáng thổi qua đồi đá cheo leo văng vẳng tiếng tụng niệm, tiếng chuông chùa ngân nga khiến người đi lễ chùa cảm thấy lâng lâng như lạc vào chốn thần tiên, cõi Phật. Những ngày này, nhà chùa tổ chức cơm miễn phí cho khách hành hương với nhiều món ăn chay ngon miệng. Dọc hai bên đường vào chùa là những gian hàng bán đồ lưu niệm, đồ trang sức được chế tác bằng san hô, ốc biển và đá Cổ Thạch như cối giã, ấm trà, bình cắm hoa, vòng đeo tay, tượng phật, xâu chuỗi... Trái cây địa phương thì có thanh long, chuối sứ, nho xanh, dứa gai, xoài hòn... Có nhiều gian hàng bán cơm, thực phẩm chay, nước giải khát, chè lạnh cho khách tham quan. Giá cả ở đây rất bình dân, một tô bún, hủ tiếu chay 5.000 đồng; cà-phê đá 3.000 đồng/ly, đá đậu, sương sáo 2.000 đồng/ly.

Mỗi năm, chùa Cổ Thạch tiếp đón hàng chục vạn khách trong, ngoài nước đến hành hương, lễ Phật và tham quan, vãn cảnh.