Vu Lan trở thành ngày lễ hằng năm để tưởng nhớ công ơn cha mẹ và tổ tiên nói chung, nhắc nhở mỗi người biết trân trọng những gì mình đang có, nhắc nhở bổn phận làm con phải luôn nhớ đến công ơn sinh dưỡng của cha mẹ mà làm những việc hiếu nghĩa để thể hiện tình cảm và lòng biết ơn.

Nguồn gốc của ngày lễ Vu lan bắt nguồn từ sự tích Đức Mục Kiền Liên cứu mẹ khỏi kiếp ngạ quỷ nơi địa ngục. Bà Thanh Đề (mẹ của Mục Kiền Liên) là một người sống rất xa hoa, tham lam, độc ác và không tin vào Tam Bảo. Thường ngày, bà nấu rất nhiều thức ăn và làm vương vãi khắp nơi trên mặt đất. Còn cậu bé Mục Kiền Liên - con trai của bà có tính tình hiền lành, chịu khó, trái ngược hoàn toàn với mẹ. Cậu bé luôn nhặt lại những hạt cơm mẹ làm rơi xuống, rửa sạch đi rồi ăn. Vì vậy, tất cả mọi người xung quanh, người quen biết đều rất yêu mến, khen ngợi cậu hết lời.

Sau khi bà Thanh Đề qua đời, Mục Kiền Liên đã xin xuất gia và trở thành đệ tử của Đức Phật. Khi có được phép thuật, Mục Kiền Liên liền dùng tuệ nhãn để tìm mẹ khắp nơi trong trời đất, cuối cùng thấy mẹ đang chịu khổ ở địa ngục. Bà Thanh Đề tóc tai rối xù, thân hình chỉ còn da bọc xương, đói khát, úp mặt xuống đất không thể ngẩng nổi đầu lên. Mục Kiền Liên đau xót vô cùng, ôm mẹ bật khóc rồi dâng cho mẹ một bát cơm để bà ăn cho đỡ đói.

Thế nhưng, cái tâm tham ái rất nặng khiến bà Thanh Đề sợ bị những ngạ quỷ khác cướp mất, nên cố giữ khư khư để không phải chia sẻ với ai. Nhưng khi bà đưa cơm đến miệng thì cơm đã hóa thành lửa đỏ, không thể ăn được. Mục Kiền Liên bất lực khi nhìn thấy cảnh này, càng đau xót khi không thể cứu được mẹ mình nên quay về tìm sự giúp đỡ của Đức Thế Tôn.

Đức Phật nói nếu muốn cứu mẹ thoát khỏi kiếp đọa đày, được sinh về cõi lành thì vào ngày 15 tháng 7 Âm lịch hãy mời chư tăng đến làm lễ, đồng thời cúng dường Tam Bảo để lấy phước cứu mẹ. Từ đó, ngày rằm tháng 7 Âm lịch hằng năm trở thành ngày tri ân, báo hiếu trong Phật giáo.

Do vậy, ý nghĩa của ngày lễ Vu lan chính là ngày để tưởng nhớ công ơn của cha mẹ và tổ tiên nhiều đời nhiều kiếp của mỗi con người chúng ta. Hiểu đơn giản, Vu lan chính là báo hiếu, đền đáp công ơn nuôi dạy của cha mẹ. Đây là truyền thống nhắc nhở mỗi con người “ăn quả nhớ kẻ trồng cây”.