Ngoài việc được biết đến là những người xây dựng lên một trong những kiến trúc ấn tượng và bí ẩn bậc nhất trên Thế giới và là người tiên phong trong thiên văn học, y học, kiến trúc và kỹ thuật, người Ai Cập cổ đại còn phát minh ra màu xanh dương riêng biệt của họ: màu tổng hợp đầu tiên trong lịch sử từ năm nghìn năm trước.

Trong suốt lịch sử nhân loại, xanh dương luôn là màu sắc được săn lùng nhiều nhất, màu xanh dương vốn tượng trưng cho hoàng tộc và sự thần thánh, chủ yếu vì người ta coi màu xanh dương là một “màu sắc quý giá” do độ khó để chiết xuất ra nó.

Người Ai Cập cổ đại không phải là những người duy nhất sử dụng màu xanh dương

Các sắc tố xanh dương được sử dụng từ thời tiền sử trước đó, nhưng được phát hiện muộn hơn các màu như đỏ, đen, nâu hoặc nâu đất – vốn là những màu dễ chiết xuất được trong tự nhiên và đã được sử dụng rộng rãi trong các tác phẩm nghệ thuật Cổ sinh học trên khắp thế giới.

Nếu quan sát lịch sử, ta cũng có thể phát hiện ra rằng ở Châu Âu người ta còn chiết xuất màu xanh dương từ isatide (còn được gọi là cỏ nhạt), và có thể dùng loại cỏ này để chiết xuất ra thuốc nhuộm màu chàm.

Ở Châu Á và Châu Phi, một loại cỏ có tên là Indigofera tinctoria cũng nổi tiếng với các màu sắc xanh dương được chiết xuất từ chúng.

Tuy nhiên, sắc tố xanh dương được săn lùng nhiều nhất bắt nguồn từ các loại khoáng chất như Lapis Lazuli – một loại đá biến chất màu xanh thẫm quý hiếm được đánh giá cao nhờ màu sắc tuyệt đẹp, vô cùng khan hiếm và tất nhiên, cũng vô cùng đắt đỏ. 

Mỏ đá Lapis Lazuli lớn nhất nằm ở Hindukush – Afghanistan, nơi mà họ vẫn bảo lưu được các quy trình chiết xuất giống y như 3,000 năm trước.

Từ Afghanistan, họ xuất khẩu nó ra khắp thế giới thời cổ đại, họ dùng đá Lapis Lazuli để chế tạo trang sức và các loại bình, chai cổ tại khu vực Lưỡng Hà và xuyên suốt vùng Trung Đông.

Người Ai Cập cổ đại nhập khẩu một lượng lớn đá Lapis Lazuli từ các mỏ để chiết xuất ra Azurite – một loại bột chứa sắc tố xanh dương mà họ chuyên dùng để trang trí các đền thờ, vũ khí, vật dụng trang trí trong nhà và đồ trang sức.

“Dù khám phá này là do nghiên cứu hay ngẫu nhiên, thì màu xanh dương tổng hợp của người Ai Cập cổ đại quả thực là một thành tựu vô cùng ấn tượng”, theo ghi chép của Hiệp hội Hóa học Hoàng Gia Anh . 

“Việc đạt được nhiệt độ cần thiết để tạo ra một phản ứng tạo màu thành công là một thử thách lớn, chưa kể đến việc bổ sung nồng độ Oxy một cách chính xác”.

Giá của loại đá này cao đến nỗi, vào thời trung cổ, nó đắt gấp bốn lần vàng.

Phần lớn là do sự khan hiếm và chi phí vô cùng đắt đỏ của đá lapis lazuli, nên vào khoảng năm 3,000 trước Công nguyên, người Ai Cập cổ đã tìm cách chế tạo ra sắc tố xanh dương của riêng họ.

Dần dần từng bước, họ đã hoàn thiện được công nghệ, bao gồm các bước là nghiền mịn silica, vôi, đồng với hỗn hợp kiềm làm nền, rồi nung nóng đến mức nhiệt 800-900 độ C.

Kết quả là, sắc màu tổng hợp đầu tiên trong lịch sử, được gọi là Màu xanh dương Ai Cập, cái tên được sử dụng từ đầu thế kỷ 19 để phân biệt với các sắc tố xanh dương khác, đã ra đời.

Là những người tiên phong trong lĩnh vực này, người Ai Cập cổ đại đã sử dụng nó để sơn gỗ, giấy cói và làm tranh sơn dầu cũng như tạo men màu, khảm màu và trang trí các vật dụng trong nhà.

Ngoài ra họ cũng sử dụng sắc xanh dương tổng hợp trong chế tạo mặt nạ tang lễ, trang trí tượng và các ngôi mộ, vì họ tin rằng sắc màu này sẽ bảo vệ người chết khỏi ác quỷ khi sang thế giới bên kia. Ngoài ra, họ cũng nhuộm màu cho các tấm vải bọc xác ướp bên trong.