Thông thường lễ tất niên hay được tiến hành vào chiều 30 Tết. Tuy nhiên có những gia đình vì điều kiện thời gian, công việc đã tổ chức vào các ngày giáp Tết: 28, 29 và 30 (nếu có): mổ lợn, làm gà, gói rồi nấu bánh chưng v.v… Bên cạnh đó cũng là dịp gặp gỡ bạn bè, anh em thân thuộc. 

Nhà nào có nợ nần ai thì lo trả cho được trước ngày tất niên để tránh sang năm mới người ta đến đòi thì “giông” cả năm ("giông", nghĩa là tránh những điều không may mắn, xui xẻo có thể xảy ra trong năm mới) .

Để tiến hành lễ này, các gia đình lau chùi, trang hoàng bàn thờ Phật, bàn thờ Tổ tiên với mâm ngũ quả, hương, hoa tươi, đèn nến đầy đủ. Sau đó trang hoàng nhà cửa với hoa mai, cành đào, chậu quất v.v... 

Mâm lễ cúng tất niên thường gồm: Mâm ngũ quả, hương hoa, giấy tiền vàng mã, đèn nến, trầu cau, rượu, trà, bánh chưng (hoặc bánh tét). Cỗ mặn hoặc chay với đầy đủ các món ăn ngày Tết, được chế biến thơm ngon tinh khiết, bày biện đầy đặn, trang nghiêm. Trong đó, nếu cúng mặn không thể thiếu con gà trống.

Cúng gia tiên

Theo nhóm tác giả PGS Lê Trung Vũ, Lê Huỳnh Lý, Tiến sĩ Nguyễn Hồng Dương, Lưu Kiếm Thanh, Hồ Tường trong Nghi lễ vòng đời người, viết: "Sau ngày lễ Táo quân, không khí Tết thật sự bắt đầu. Chiều 30 bận gì ai ai cũng có nấu nồi nước ngũ vị hương (thuốc xông nhà –NT) vẩy khắp nhà để tẩy uế, tắm rửa để xua đi mọi thứ cũ kỹ đặng đón năm mới.

Chiều 30 Tết khi mọi việc sửa soạn đã xong xuôi, nhiều nơi còn đi viếng mộ gia tiên, có hương hoa, vàng mã đốt ở mộ để mời gia tiên về ăn Tết. Ở nhà sắp cơm cúng gia tiên trước giao thừa và đến giao thừa thì thôi không cúng nữa. Hiện nay nhiều nơi để giản tiện hóa người ta cúng tất cả vào lúc giao thừa. Cùng với lễ cúng gia tiên được tiến hành suốt mấy ngày Tết, ngày hai buổi, hoặc một buổi cho tới khi hóa vàng mới thôi.

Cỗ cúng tùy theo gia cảnh mà sắm. Không có qui định chặt chẽ. Căn bản là thành tâm, trang trọng chứ không nhất thiết cứ phải thật linh đình, rượu chè quá mức các cụ mới ban phát lộc cho".

Theo Tiến sĩ Trần Thị Thu Thủy (Trưởng phòng Giáo dục, Bảo tàng Dân tộc học Việt Nam), con gà trống trong dân gian được coi là con vật quan trọng, báo hiệu điều lành, dữ, đoán định tương lai… Đầu năm, một số dân tộc như Mông, Tày… thường đặt gà trống cúng trước bàn thờ, cắt tiết, thả ra xem lúc giãy chết đầu gà sẽ quay về hướng nào để đoán định công việc làm ăn trong năm ấy thất hay phát.

Chiều ba mươi Tết sau khi sửa soạn xong xuôi người ta làm lễ cúng gia tiên “rước ông bà” về ăn Tết. Sau đó đèn nhang phải giữ thắp suốt mấy ngày Tết cho tới khi hoá vàng.

Trong mấy ngày này, trên bàn thờ luôn luôn có sự hiện diện của tổ tiên. Để giữ cho hương khỏi bị tắt từ chiều ba mươi người ta thường dùng hương vòng.

Cùng với cúng gia tiên ta phải cúng Thổ Công trước để xin phép cho tổ tiên được về đón Tết cùng con cháu.

Cúng gia tiên ba mươi Tết, sáng mùng một lại cúng. Và trong mấy ngày Tết cho đến khi hoá vàng ngày hai bữa có lễ cúng gia tiên. 

Ngày mồng ba (có nơi mồng bốn), cúng đưa ông bà hay còn gọi lễ hóa vàng.