Đồng quê Việt thường được nhắc nhớ qua bờ tre, rau đắng mọc sau hè, hàng cau, líp cải... Rau muống có vẻ bị coi thường vì có nhiều ở mọi nơi: ao hồ, bờ ruộng, trên rẫy...chỗ nào cũng mọc, lại mọc tốt không cần chăm, sinh sôi chóng mặt còn hơn cỏ dại, thường quá, nhiều quá nên không có địa vị sang cả trong làng thực vật chăng?
Rau muống đồng cọng to nếu đủ đất, nước, rể mọc từ mắc trên thân bám vào đất trên hành trình bò hoài dài đến khó tin. Với ít cọng rau muống ban đầu, mấy chốc phủ kín ao hay một góc vườn, khoảnh ruộng. Việc trồng rau muống không gì dễ hơn: cắt khúc và ghim xuống đất mềm, xong.
Rau muống gắn với bữa ăn người bình dân. Mọc dễ, chế biến càng dễ hơn: ngắt đọt, rửa, luộc chấm muối hay nước mắm; thêm giấm, me, nấu canh chua; xào mỡ; chịu khó chút bào làm rỏi ăn bún nước lèo... Ngắt bỏ lá, bóp mềm cọng, ngâm dấm có món dưa rau muống tuyệt ngon.
Sẵn ngoài ao, ruộng, có khi không cần trồng, cận bữa cầm rổ ngắt mang vào bếp, ở chợ nếu mua cũng rẻ rề, mấy nghìn ăn mệt.
Dù cũng có hoa, nhưng chưa nghe ai khen rau muống đẹp bao giờ. Trồng như cỏ và để..ăn chơi!
Giãn cách, vùng quê trở về một thời xa xa, đường vắng, chợ leo nheo, nhịp sống chậm. Mọi thứ đóng băng, ngủ đông để phòng dịch, túi tiền hẹp lại thấy rõ: tiện tặn từng đồng, thắt lưng buộc bụng.
Như ngày cũ, thời mua chuối lẻ ( không mua nải hay cả quày, mấy trái thôi), thuở xắt dừa khô kho mặn, khoai hấp cơm, rau muống luộc... Chỉ chăm chăm khạp gạo cho đầy, dừa khô, nước mắm, rau muống đồng..dù vật đổi sao dời chi cũng rẻ rề, cầm cự sống qua ngày đoạn tháng.
...Rau muống luộc ngán? Xào với tép mở, làm dưa để dành ăn dần. Món dưa rau muống làm khéo, thêm gia vị ớt, tỏi, bột ngọt, đường, giấm thiệt chua, cọng rau bóp đều, ngâm cho đủ thấm, ăn hoài không ngán, đủ chuẩn vào nhà hàng.
Lùi lại, quay về: lục radio lau chùi, gắn pin nghe tin phát thanh thay lướt wed, cất xe gắn máy, lui cui làm vườn, muối dưa rau muống... Bếp củi hay than, nước cơm chắt vào tô, khoai lang hấp chín thơm lừng... Và, dĩa rau muống đồng.
Giãn cách, không được đi lại không cần thiết, nhưng cuộc mưu sinh không thể dừng: một dì quanh năm ra đồng hái rau muống nuôi con, hàng ngày qua ngõ thành quen. Thiên hạ im ru, hàng quán đóng hết, vậy mà dì vẫn tất tả gánh rau qua cầu, rau muống hãy còn ròng ròng nước và nặng hơn ngày thường. Khác chăng bữa nay dì ra đồng một mình, hai cháu nhỏ không rồng rắn lẽo đẽo theo như mọi khi. Cuộc sống. Loa truyền thanh thông báo liên tục phạt nặng lỗi ra đường thuộc diện không cần thiết, dì vẫn cắm cúi liều lĩnh hái rau về bán. Bấy nhiêu rau muống đủ nuôi cả chợ còn gì? Cũng lạ, xe công vụ to nhỏ qua lại kiểm soát, nhưng không ai phạt dì...
Dì sẽ phân rau từng lọn, mỗi bó nhỏ bán lẻ 5.000 đồng. Không cá thịt chi, luộc mềm rau, nặn chanh vào, nêm chút bột ngọt đã có bát canh đỡ lòng lúc ngặt.
Rau muống lại về...
Nguyễn Thành Công
