Chùa Côn Sơn hiện nay thuộc xã Cộng Hòa, Thị xã Chí Linh, tỉnh Hải Dương. Chùa được xây dựng từ thời nhà Trần, là nơi tu hành của Quốc sư Huyền Quang - vị tổ thứ 3 của Thiền phái Trúc Lâm. Ngày 22 tháng Giêng năm Giáp Tuất (1334), nhà sư Huyền Quang mất tại Côn Sơn. Vua Trần Minh Tông cho 10 lạng vàng xây Đăng Minh bảo tháp đặt xá lịcủa Huyền Quang vào trong đó để lưu giữ. Từ đó đến nay, ngày mất của Huyền Quang dần trở thành Hội Xuân Côn Sơn.
Sau này, đến thời nhà Lê, quân và dân Việt Nam đại thắng quân Minh, Nguyễn Trãi đã về tĩnh dưỡng tuổi già ở Côn Sơn. Người thường lên bàn cờ Tiên, Thanh Hư động và ra suối Thạch Bàn thưởng ngoạn đất trời, làm thơ cũng như suy ngẫm việc đời. Sau khi Nguyễn Trãi mất, nhân dân đã tạc tượng thờ người Anh hùng kiệt xuất của dân tộc tại nhà thờ Tổ sau chùa Côn Sơn.
Đến Côn Sơn ngày nay, du khách vừa thăm chùa, thăm nơi thờ 3 vị tổ của Thiền phái Trúc Lâm (Trần Nhân Tông, Pháp Loa, Huyền Quang), vừa đến thăm một thắng cảnh, một di tích lịch sử gắn với tên tuổi người Anh hùng dân tộc Nguyễn Trãi. Và trên đường đến với bàn cờ Tiên ở trên đỉnh núi, du khách đều như nghe đâu đây sang sảng lời hịch "Bình Ngô đại cáo". Từ đáy lòng mọi người đều tự hào về đức độ, tài năng của Nguyễn Trãi và đau xót trước nỗi oan nghiệt mà ông gánh chịu.
Sáng ngày 10/10/Giáp Ngọ (01/12/2014) Sở Văn hóa Thể thao và Du lịch tỉnh Hải Dương tổ chức lễ chuyển tượng, hạ giải nhà Tổ và khai quật khảo cổ tại nền Tổ đường chùa Côn Sơn.
Nhà Tổ chùa Côn Sơn được xây dựng thế kỷ 14, trùng tu vào thế kỷ 17, 18, 19. Năm 1921 Tổ đường được tôn tạo như hiện nay. Tại đây bài trí thờ gồm các lớp. Lớp thứ nhất thờ Tam thế Phật, lớp thứ hai thờ Tam tổ thiền phái Trúc lâm, tiếp theo thờ các vị tổ sư. Trong ngôi Tổ đường còn thờ quan đại tư đồ Trần Nguyên Đán, Tổ Huệ Pháp- tức tổ Sâu, tượng quan Âm Tọa Sơn.
Theo kế hoạch đã việc dạ giải sẽ được tiến hành từ nay đến hết ngày 04/12/2014. Từ ngày 05/12/2014 đến ngày 03/02/2015 sẽ tiến hành xong việc khai quật nghiên cứu khảo cổ học và bàn giao mặt bằng trước tết Ất Mùi.
Tháng Giêng 2015 vào dịp khai mạc lễ hội Côn Sơn Kiếp Bạc sẽ tổ chức khởi công xây dựng tòa Cửu phẩm liên hoa theo quy mô và thiết kế đã được duyệt đảm bảo theo đúng quy định của Luật di sản văn hóa và và quy định của Bộ Văn hóa Thể thao và Du lịch.
Hình ảnh thêm về Hải Dương: Khai quật khảo cổ tại nền Tổ đường chùa Côn Sơn
