Đường đi không đến, đường đến không đi!

Trước khi Ninakawa qua đời thiền sư Ikkyu đến thăm ông. “Tôi dẫn độ cho anh nhé?” Ikkyu hỏi.

Ninikawa trả lời: “Tôi đến đây một mình và tôi đi một mình. Thiền sư giúp tôi được gì?”

Ikkyu nói: “Nếu anh nghĩ là anh thật có đến và đi, đó là ảo tưởng của anh. Để tôi chỉ cho anh con đường trên đó chẳng có đến, chẳng có đi.”

Với các lời giảng, Ikkyu đã chỉ ra con đường rõ ràng đến nỗi Ninakawa mỉm cười và từ trần.

Chú Thích:

Người ta đồn rằng Ikkyu là con không chính thức của Thiên hoàng Go-Komatsu.  Ikkyū (一休宗純 Ikkyū Sōjun, 1394-1481) là một thiền sư và thi sĩ lập dị hàng đầu trong lịch sử Thiền tông Nhật Bản. Ikkyu học nhiều thầy, nhưng không thích chùa chiền và cái mà Ikkyu cho là đạo đức giả và sự lười biếng của các nhà sư, nên chỉ sống lang thang ngoài đường. Tuy vậy Ikkyu vẫn có nhiều bạn bè trong giới thi ca và nghệ sĩ.

Lời Bàn:

Tôi đoán mò, Ikkyu đã chỉ ra rõ ràng con đường, Không đường đi qua, không lối đi về (vô đạo, vô môn, the way of no way,) đến nỗi Ninakawa ngộ luôn những công án ‘ngón tay chỉ mặt trăng’ lẫn  ‘tiếng vỗ của một bàn tay’ nên mỉm cười mà tịch diệt?

Có thể Ikkyu giảng nghĩa tương tự như bài kệ dưới đây. 

Không từ đâu mà đến

Không tại đó mà về

Không lúc này ở đây

Không sinh vô nhất kiếp

(Tác gỉa: Lê Huy Trứ) November 11^th, 2013

Trong cõi mộng

“Thầy của chúng tôi thường ngủ trưa,” một học trò của Soyen Shaku kể lại. “Đám con nít tụi tôi hỏi tại sao thầy ngủ trưa và thầy nói: ‘Thầy vào cõi mộng để gặp các bậc thánh hiền như Khổng Tử làm. Khi Khổng Tử ngủ, ngài mơ đến các thánh nhân xa xưa và sau đó kể lại cho học trò.’

Ngày nọ trời rất nóng cho nên vài đứa chúng tôi ngủ trưa. Thầy mắng tụi tôi. ‘Tụi con đến cõi mộng để gặp các thánh nhân xa xưa như Khổng Tử làm,’ chúng tôi giải thích. ‘Vậy các thánh nhân nói gì?’ Thầy tra vấn. Một đứa trong bọn chúng tôi trả lời: ‘Tụi con đến cõi mộng và gặp các thánh nhân và hỏi họ có phải thầy của chúng con đến đây mỗi trưa, nhưng họ nói là họ chẳng bao giờ thấy ai như vậy cả.”

Tôi xin thêm thắt một tí:

Thầy không chịu thua: Ta cũng có hỏi họ, có thấy mấy đứa đệ tử của ta tới đây tìm ta không nhưng họ nói họ chẳng bao giờ thấy ai như chúng bây cả.

Rồi thầy hỏi tiếp: Vậy thì thầy trò chúng mình đã đi đâu trong cõi mộng?

Trò trả lời thầy:  Bọn con đã vừa tỉnh dậy từ cõi mộng, tại sao Thầy vẩn còn ôm mộng về đây?