Có ông tỷ phú thời xưa

Giữ vai cố vấn cho vua trong triều

Mặc dù tiền của thật nhiều

Nhưng hình hài lại tiêu điều khó coi

Chân tay què quặt lâu rồi

Lại còn mắt lé khiến người xấu thêm

Đạo mầu ông chẳng có tin

Người ta ghét bỏ gọi tên: “Ông Què”.

Tính ông hà tiện gớm ghê

Bo bo giữ của không hề cho ai,

Bản thân cũng khổ dài dài

Dám đâu hưởng thụ cho nơi chính mình

Người ta vội vã đồn quanh

Coi nhà ông ở đã thành cái ao

Từ lâu bị quỷ nhập vào

Ai xin nước uống ông nào cho đâu.

Tổ tiên ông đã từ lâu

Tận tình bố thí tiếp nhau bảy đời

Khi ông thừa hưởng gia tài

Chẳng theo truyền thống tuyệt vời nói trên,

Căn nhà bếp của tổ tiên

Cùng “nhà bố thí” ông liền huỷ đi

Thế là chẳng nấu nướng gì

Không còn phải tốn kém chi thêm phiền,

Những người nghèo khó đến xin

Ông thời đánh đuổi liên miên thẳng thừng,

Bạc tiền tích lũy không ngừng

“Ông Keo tỷ phú” toàn vùng chẳng ưa.

*

Một hôm sau buổi chầu vua

Trở về qua quãng rừng thưa dọc đường

Ông Keo thấy một dân làng

Đi xa mỏi mệt nên đang tạm dừng

Ngồi đây uống rượu ung dung

Rượu thời loại rẻ, nhắm cùng cá khô

Cá hôi thối không thể ngờ

Nhưng ông Keo lại lơ mơ thấy thèm,

Rượu thèm nhưng sợ tốn tiền

Bây giờ mà uống sẽ phiền lắm đây

Nhiều người sẽ xúm lại ngay

Thôi thì ráng nhịn qua ngày cho xong,

Cá không ngon, rượu chẳng nồng

Vẫn theo ám ảnh khiến ông khổ đời

Trở nên đau ốm mất rồi

Gày gò, mạch máu khắp người nổi lên

Vào giường nằm sấp kêu rên

Vợ ông thấy lạ bà liền hỏi ông:

“Ông đang bệnh hoạn phải không?

Hay là vua tức giận ông điều gì?

Hay buồn vì lũ con kia?

Hay là tôi tớ đôi khi hỗn hào?”

Ông im miệng, ông lắc đầu

Sợ rằng nói thật tốn hao bạc tiền.

Vợ thương ông hỏi liên miên

Cuối cùng ông mới nói: “Thèm rượu thôi.”

Vợ cười: “Chuyện dễ quá trời

Cả làng này uống cũng mời được ngay.”

Ông la lên: “Bà lạ thay

Mời người hao tốn, chớ bày đặt thêm.”

Vợ ông tính nấu rượu riêng

Đủ cho ông uống đỡ ghiền vài hôm

Nhưng ông ngăn vợ nói luôn:

“Nhà mình nấu rượu bà con biết liền

Chạy qua đòi uống cũng phiền,

Nếu ra tiệm rượu mua đem về nhà

Nhỡ làng xóm biết mò qua

Chỉ vì chút rượu hoá ra hao tài.”

Ông Keo khe khẽ rỉ tai

Sai người ra tiệm phía ngoài làng xa

Lén mua chút rượu về nhà

Rồi mang rượu đó lén ra mé rừng

Sai người làm đứng canh chừng

Ông vào bụi rậm quay lưng ra ngoài

Rụt rè, uống rượu lai rai

Nhìn quanh bốn phía sợ ai tới gần.

*

Cha ông xưa tốt vô ngần

Tâm từ rộng lớn, lòng nhân tràn đầy

Cho nên khi chết lành thay

Tái sinh tốt đẹp lên ngay cõi trời

Làm thiên chủ thật tuyệt vời

Làm vua Đế Thích từng trời băm ba.

Một ngày trên cõi cao xa

Vua trời muốn biết việc nhà kiếp nay

Khi hay mọi chuyện xấu này

Gia đình truyền thống đổi thay mất rồi

Chẳng còn bố thí cho người

Vua trời quyết định tức thời ra tay

Tìm cơ giáo hóa con ngay

Dạy con điều thiện, điều hay cần làm

Ngưng keo kiệt, dứt tham lam

Hiểu ra nhân quả liên quan thế nào,

Dạy con biết sống ra sao

Để sinh lên cõi trời cao sau này.

Vua trời bèn hiện xuống đây

Giống con như đúc, giống thay mọi bề,

Tay chân què quặt giống y

Lại thêm mắt lé trông thì khác đâu.

Ông Keo giả liền đi mau

Tới hoàng cung đó xin vào gặp vua

Rồi ông trân trọng trình thưa

Bao nhiêu tài sản xin đưa dâng liền

Ngọc ngà, châu báu, bạc tiền

Tính ra bạc tỷ dâng lên bữa này

Cúng vào ngân khố tại đây.

Ngạc nhiên vua trả lời ngay: “Chẳng cần

Hoàng cung tài sản vô ngần

Hiện trong ngân khố muôn phần nhiều hơn.”

Ông Keo giả bèn thưa luôn:

“Vậy tôi bố thí không còn tiếc chi.”

Nhà vua: “Cái đó thì tùy.”

Ông Keo giả hiệu tức thì đi mau

Về nơi dinh thự sang giàu

Của ông Keo thật có đâu ngại ngùng.

Chủ về, tôi tớ chào mừng

Nào phân thật, giả. Khó lòng nhận ra.

Vua trời vào hẳn trong nhà

Ngài truyền: “Có kẻ giống ta đòi vào

Thời xua đuổi hắn đi mau.”

Gọi con, gọi vợ lên lầu truyền thêm:

“Mình nên bố thí khắp miền.”

Cả nhà nghe vậy ngạc nhiên vô vàn

Nghĩ ông say rượu nói càn

Tuy nhiên vợ nói: “Nên làm! Tốt thôi!”

Ông Keo giả phán: “Gọi người

Cho đi đánh trống khắp nơi xóm làng

Rao rằng ta đã sẵn sàng

Ngọc ngà, châu báu, bạc vàng biếu không.”

Mọi người kinh ngạc vô cùng

Kéo nhau đến lấy vui mừng kể chi

Đầy bao, đầy giỏ mang về,

Chỉ riêng có một người kia khác đời

Lấy xe bò để cạnh nơi

Chất lên của cải chao ơi quá nhiều

Ra về vui sướng hò reo

Ngang qua bụi rậm khẽ kêu lên rằng:

“Cầu cho tỷ phú an khang

Sống lâu trăm tuổi giúp làng xóm thêm

Phát tâm bố thí khắp miền,

Xe bò, châu báu, bạc tiền ông cho

Từ nay mình đã giàu to

Không cần làm việc, khỏi lo lắng gì.”

Bất ngờ trong bụi rậm kia

Ông Keo đang uống nhâm nhi thỏa tình

Chợt nghe ai nhắc đến mình

Với lời ca tụng linh đình lạ tai

Ông bèn nghĩ: “Chắc vua thôi

Đã đem tài sản lâu đời của ta

Chia cho quần chúng gần xa.”

Thế là ông vội nhảy ra hét hò:

“Tên kia sao dám giở trò

Cướp của ta chiếc xe bò này đây?”

Nói xong ông vội dang tay

Nắm dây cương kéo xe này lại luôn.

Anh chàng đang lái nổi sân

Xuống xe quát tháo: “Tên đần tránh ra

Xe này tỷ phú cho ta

Chính ông bố thí, chớ mà cản ngăn.”

Nói xong anh đánh dữ dằn

Đập ông Keo ngã nằm lăn bên rừng,

Phóng đi, hò hét vui mừng

Nhưng ông chồm dậy cản đường không cho

Thế là hai kẻ giằng co

Và ông lại bị đánh cho tơi bời.

*

Giờ đây ông tỉnh rượu rồi

Vùng lên chạy vội về nơi nhà mình

Dọc đường đau xót thật tình

Thấy bao của cải thình lình trôi đi

Bà con khuân vác ra về

Khi ông níu lại ê chề thêm thôi

Bị người ta đánh nữa rồi

Ông Keo cố lết về nơi cửa nhà

Thời người gác cửa quát la

Đuổi xua bằng gậy thật là thảm thê

Ông suy nghĩ thấy não nề:

“Chỉ còn vua mới dễ bề giúp ta.”

Ông Keo bỏ chạy khỏi nhà

Vào hoàng cung gặp vua và thở than:

“Gia tài tôi hiện nát tan

Phải chăng bệ hạ đã ban lệnh này?”

Ngạc nhiên vua thuật lại ngay

Chính ông có ý vừa đây giúp người

Mở lòng bố thí khắp nơi:

“Giờ đây lại nói ngược đời vậy sao?”

Ông Keo rên xiết khổ đau:

“Có tên giả mạo, tôi đâu nói gì

Xin vua cho gọi kẻ kia

Vào cung tra xét tức thì rõ thôi.”

Vua bèn truyền lệnh cho đòi

Đôi bên giáp mặt thấy thời khác chi

Hai ông tỷ phú giống y

Có đâu khác biệt, dễ gì nhận ra.

Mời vợ, con với người nhà

Tới nơi nhận diện nhìn qua chọn người

Mọi người đều chọn vua trời

Chọn ông Đế Thích! Tức cười vậy thay!

Ông Keo chợt nghĩ kế hay:

“Đầu tôi dưới tóc có ngay nốt ruồi

Chỉ người hớt tóc biết thôi

Xin vua gọi thợ tới thời nhận chân.”

Vua cho gọi thợ tới gần

Nhưng ông Đế Thích bất thần tạo mau

Nốt ruồi giống hệt trên đầu

Khiến cho thật, giả thợ đâu nhận rành

Thế là hy vọng tan tành

Ưu sầu chất ngất, thân hình run lên

Ông Keo choáng váng ngã liền

Than ôi bất tỉnh nằm yên chốn này.

*

Vua trời Đế Thích giờ đây

Mới lên tiếng nói giãi bày nguyên nhân

Rồi dùng uy lực siêu phàm

Bay lên ngồi giữa không gian rạng ngời.

Được người tưới nước lạnh rồi

Ông Keo tỉnh lại đồng thời nhận ra

Trên cao Đế Thích sáng lòa

Ông quỳ đảnh lễ rất là trang nghiêm

Vua trời Đế Thích dạy liền:

“Bao nhiêu châu báu bạc tiền của ngươi

Chính ta tạo mãi ra thôi

Kiếp xưa ta chính là người cha ngươi

Ta từng bố thí giúp đời

Dựng xây công đức khắp nơi nhiệt tình

Nên khi chết được tái sinh

Làm vua Đế Thích thiên đình hiện nay,

Tuy nhiên ngươi tệ bạc thay

Tham lam, keo kiệt tiếng đầy hôi tanh

Chỉ lo tích lũy thêm nhanh

Không coi truyền thống gia đình ra chi

Không còn đáng sống làm gì

Ngươi nên thay đổi ngay đi là vừa

Theo gương ta tại kiếp xưa

Lòng thành bố thí, tâm từ phát huy

Nếu không thời tài sản kia

Ta làm cho mất tiêu đi tức thời,

Dùng chùy đập nát đầu ngươi

Chùy kim cương đó sẵn nơi tay này.”

Một phần sợ chết thảm thay,

Một phần bừng ngộ điều hay, điều lành

Ông Keo hối lỗi tâm thành:

“Con xin bố thí nhiệt tình từ đây.”

Vẫn ngồi lơ lửng trên mây

Vua trời dạy dỗ thêm ngay đôi lời:

“Con nên sống cho nên người

Tuân theo ngũ giới giữ đời sạch trong!”

Xong ngài biến cõi hư không

Trở về thiên giới ngát hương an bình.

Quyết tâm gây dựng nhân lành

Ông Keo bố thí cho quanh xóm làng

Tạo công đức, mở lòng vàng

Tái sinh sau đó vẻ vang cõi trời.

*

Tâm Minh Ngô Tằng Giao

(Thi hóa phỏng dịch theo bản văn xuôi

ILLISA THE CHEAP

của Ven. Kurunegoda Piyatissa & Tod Anderson)
*

Nhận diện tiền thân Đức Phật

TRUYỆN ÔNG KEO TỶ PHÚ

Người thợ hớt tóc là tiền thân đức Phật. Vua là A Nan.

Thiên chủ Đế Thích là Mục Kiền Liên.

_______________________________________________