Vạn Hạnh vốn người Cổ Pháp, họ Nguyễn, gia đình đời đời thờ Phật. Thuở nhỏ sư đã khác thường, minh mẫn thông tuệ, xem thường công danh.
Theo Thiền uyển tập anh (tức là Anh tú vườn thiền): “Năm 21 tuổi xuất gia, cùng với Định Huệ thờ Thiền Ông chùa Lục Tổ làm thầy. Ngoài lúc hầu hạ, sư học tập quên cả mệt mỏi.
Sau khi Thiền Ông viên tịch, sư chuyên tập pháp môn Tổng trì tam ma địa, lấy đó làm việc riêng mình. Bấy giờ Sư nói ra lời nào thiên hạ đều cho là phù sấm. Hoàng đế Lê Đại Hành hết lòng tôn kính Sư”.
Về tài chiêm đoán của Vạn Hạnh, xin chép lại những việc sau để bạn đọc cùng tỏ tường: Tháng 3 năm Thiên Phúc thứ nhất (981), dưới thời trị vì của vua Lê Đại Hành, tướng nhà Tống là Hầu Nhân Bảo, Tôn Toàn Hưng đến Lạng Sơn, Trần Khâm Tộ đến Tây Kết, Lưu Trừng đến Bạch Đằng Giang.
Họa ngoại xâm lửng lơ trên đầu. Vua Lê Đại Hành bấy giờ vốn biết tiếng Vạn Hạnh, cho người mời sư đến, đem chuyện thắng bại ra hỏi. Sư đáp:
- Trong vòng 37 ngày giặc phải lui.
Sau quả nhiên, quân Tống đại bại đúng như lời dự đoán của Thiền sư.
Năm Nhâm Ngọ (982), vua Đại Hành lại sai bọn Từ Mục và Ngô Tử Canh đi sứ sang Chiêm Thành, nhưng bị vua Chiêm bắt giữ. Vua oán giận lắm, có ý muốn xuất quân Nam chinh. Nhưng việc bàn định chưa dứt khoát. Biết việc, Vạn Hạnh tâu với vua:
- Xin hoàng thượng mau cất binh, nếu không, ắt mất cơ hội.
Nghe lời sư, vua Lê Đại Hành bèn sửa sang thuyền chiến và đồ giáp binh, thân tự làm tướng, đi đánh, chém được tướng nước Chiêm là Bề Mi Thuế tại trận và bắt được tù binh rất nhiều. Chúa Chiêm Thành bỏ thành chạy. Ta bắt được trăm người cung nữ và vàng bạc châu báu kể có hàng vạn, san phẳng cả thành trì, phá hủy cả tông miếu, vừa đầy một năm mới về kinh đô.
Có tên Đỗ Ngân ghen ghét với tài năng của Vạn Hạnh, muốn tìm cách mưu hại. Sư biết trước, đưa cho y một bài thơ:
Cây đất sinh nhau bạc với vàng,
Cớ sao thù địch mãi cưu mang
Bấy giờ năm miệng hồn thu dứt,
Thật đến về sau chẳng hận lòng.
(Nguyên văn câu một: Thổ mộc tương sinh ngân bạn kim. Đọc theo lối chiết tự thì Thổ mộc là chữ “Đỗ”, chỉ Đỗ Ngân. Nguyên văn câu ba: Đương thời ngụ khẩu thu tâm tuyệt. Đọc theo lối chiết tự, ngũ với khẩu là chữ ngô là “ta”, thu với tâm là chữ “sầu”). Đỗ Ngân đọc xong sợ toát mồ hôi, từ ấy thôi hẳn ý định xấu xa.
Đối với Lý Công Uẩn, ngay từ buổi đầu, ở Viện Cảm tuyền (ở Chùa Lục Tổ) nơi Thiền sư Lý Khánh Văn đang nuôi và dạy Lý Công Uẩn (lúc còn trẻ thơ), Sư Vạn Hạnh thấy khen rằng: “Đây là người phi thường sau khi lớn lên tất có thể giải quyết rối rắm (cho đời) mà làm minh chúa của thiên hạ”.
Việc nhìn tướng biết người ấy về sau quả linh nghiệm như lời ông nói khi Lý Công Uẩn lên ngôi mở ra triều Lý.
Khi vua Lê Đại Hành mất, con cháu ông tranh giành ngôi báu, vua Trung Tông ở ngôi ba ngày thì bị ám hại, ngai vàng về tay Lê Ngọa Triều. Nhưng ngặt nỗi, Lê Ngọa Triều bạo ngược, trời người đều oán ghét. Lý Công Uẩn khi ấy giữ chức Thân vệ trong triều Lê. Trong khoảng thời gian này, những điềm liên quan đến Công Uẩn, Vạn Hạnh ước đoán đều đúng cả.
Như viện Hàm Toại chùa Ứng Thiên Tâm, châu Cổ Pháp có con chó trắng, lông trên lưng kết thành chữ “Thiên tử”. Cái điềm sinh chó trắng có chữ Thiên Tử trên lưng ứng với Lý Công Uẩn sinh năm Giáp Tuất. Rồi sét đánh vào cây đa chùa Song Lâm nơi trụ trì của Thiền Ông (thầy Vạn Hạnh) ở làng Phù Ninh, phủ Thiên Đức để lại dấu thành nét chữ “Quốc”.
Ngôi mộ Hiển Khánh đại vương là cha của Lý Công Uẩn, bốn bề đêm nghe có tiếng đọc tụng. Những việc mà tùy theo chỗ tai nghe mắt thấy Vạn Hạnh đã xét bàn thì mỗi mỗi phù hợp với điềm Lê diệt, Lý hưng. Vì vậy, ngày Lý Thái Tổ lên ngôi tại Hoa Lư, mặc dù lúc ấy ông đang ở tại chùa Lục Tổ nhưng đã biết trước việc, bảo với người bác và người chú của Lý Công Uẩn rằng:
- Thiên tử đã băng, Lý Thân vệ hiện đang ở nhà, tay chân họ Lý túc trực trong thành lên tới số ngàn. Trong trưa này, Thân vệ ắt được lên ngôi.
Nói rồi yết bảng ở đường cái nói rằng: Tật Lê chìm bể Bắc, / Hạt Lý mọc trời Nam./ Bốn phương gươm giáo dẹp,/ Tám cõi mừng bình an.
(Tật Lê và hạt Lý là ý muốn chỉ họ Lê và họ Lý)
Bác và chú của Lý Công Uẩn nghe nói rất sợ, việc chẳng biết thành bại ra sao kẻo lụy đến gia tộc, nên sai người đi hỏi tin tức, thì quả đúng như lời Vạn Hạnh nói, Lý Công Uẩn đã lên ngôi vua rồi.
Trước đó, khi Lý Công Uẩn chưa lên ngôi vua. Ở chùa thuộc Cổ Pháp quê ông có cây đa bị sét đánh đổ, ở ruột cây đa có chữ rằng:
Thụ căn diểu diểu,
Mộc biểu thanh thanh.
Hòa đao mộc lạc,
Thập bát tử thành.
Đông a nhập địa,
Dị mộc tái sinh.
Chấn cung kiến nhật,
Đoài cung ẩn tinh.
Lục thất niên gian,
Thiên hạ thái bình.
Theo Đại Việt sử ký toàn thư, nhà sư Vạn Hạnh giải mã lời sấm rằng: Câu “mộc căn diểu diểu”, chữ “căn” nghĩa là gốc, tức là vua; “mộc biểu thanh thanh”, chữ “biểu” đồng nghĩa với chữ ngọn, tức là bề tôi. “Hòa đao mộc” ghép lại thành chữ Lê; “Thập bát tử” ghép lại thành chữ Lý; “Đông A” ghép lại thành chữ Trần. Bài sấm có nghĩa là: “Vua thì non yểu, tôi thì cường thịnh. Họ Lê mất thì họ Lý nổi lên. Thiên tử (mặt trời) ở phương Đông mọc ra thì thứ nhân ở phương Tây lặn mất, trải qua 6 - 7 năm thì thiên hạ thái bình”.
Vạn Hạnh mới bảo Lý Công Uẩn: - Mới rồi tôi thấy chữ bùa sấm kỳ lạ, biết họ Lý cường thịnh, tất dấy lên cơ nghiệp. Nay xem trong thiên hạ người họ Lý rất nhiều, nhưng không ai bằng Thân vệ là người khoan thứ nhân từ được lòng dân, lại đang nắm binh giữ quyền trong tay, đứng đầu muôn dân chính là ông. Tôi đã hơn 70 tuổi rồi, mong được thư thả hãy chết, để xem đức hóa của ông như thế nào, thực là cái may nghìn năm có một.
Công Uẩn sợ câu nói ấy tiết lộ, đem Vạn Hạnh giấu ở Tiêu Sơn. Sau này đúng như lời ước đoán của Vạn Hạnh thật chỉnh với vận của Lý Công Uẩn, và chỉnh với cả lịch sử các triều đại về sau của nước Việt ta.
Với tài chiêm đoán của mình, cùng công sức dạy dỗ, hướng nghiệp đạo, đời cho Lý Công Uẩn, Thiền sư Vạn Hạnh trở thành một nhân vật có đóng góp rất lớn cho lịch sử nước nhà không chỉ về mặt đạo mà cả mặt đời. Cảm công đức của ông, sau này, Vua Lý Nhân Tông viết về Vạn Hạnh: Vạn Hạnh dung tam tuế/ Chân phù cổ sấm thi/ Hương quan danh cổ pháp/ Trụ tích chấn vương kỳ.
Nghĩa là: Thiền Sư Vạn Hạnh hợp nhất được ba cõi, quá khứ, hiện tại, vị lai/ Đúng với tinh thần tiên tri thời cổ xưa/ Quê hương danh tiếng là Cổ Pháp/ Thiền Sư đem gậy Thiền Học bảo vệ cho lãnh thổ quốc gia.
Còn Sử gia Ngô Sĩ Liên nhận định: “Sư Vạn Hạnh mới trông thấy Lý Thái Tổ, biết là người khác thường, đến khi thấy sét đánh thành vết chữ thì đoán biết thời thế thay đổi, như thế là có tri thức vượt người thường vậy”…
.jpg)
