Vốn gốc giáo làng tỉ mẩn con chữ, chấm phẩy, xót xa để ý sự lạm dụng từ ngữ chỉ mức độ trong viết và nói tiếng Việt, bên mình, tức trong nước, vì khi dùng tiếng Việt ở các nước, như kênh tiếng Việt các báo đài quốc tế, tệ này không xảy ra.

Từ ngữ phản ánh sự vật hiện tượng của hiện thực, tùy trình độ nắm bắt làm chủ ngôn ngữ của người nói người viết đến đâu sự chuẩn xác khi dùng từ ngữ đến đấy, và không chỉ chuẩn xác phản ánh hiện thực, còn cả tinh tế, đẹp, sâu sắc nữa.

Hiện thực, sự vật hiện tượng vận động, tồn tại với trạng thái mức độ khác nhau và các ngôn ngữ, có tiếng Việt, có vốn từ ngữ để chỉ mức độ của sự vật, hiện tượng, và nếu lựa chọn tối ưu, từ ngữ chính xác, đẹp, tinh tế....

Tuy nhiên, do nhiều nguyên nhân, sự rối nhiễu trong nói & viết Việt ngữ đã diễn ra, trong đó có dụng từ ngữ chỉ mức độ.

Phổ biến nói và viết quá lố, nổ, phóng đại, cường điệu.

Ví dụ: tường thuật bóng đá (đá banh, túc cầu) trên sóng phát thanh và truyền hình, thường khen quá lố khi thuật khiến không đúng thực tế lại không đẹp. Một cú ghi bàn thường thường bậc trung do cơ hội cận thành, đối phương chưa về kịp, thủ môn ra sớm... lại hét kinh thiên như cú sút đẳng cấp, lịch sử, chưa từng... Bồ nhà, vui có vui, nhưng vẫn..thẹn sao sao khi nghe nổ như thế.

Cũng bóng đá, “ đường bóng ấn tượng”  đã hay rồi, nhưng luôn nghe “ rất” ấn tượng- từ rất quá phổ biến, lạm dụng: rất khéo léo, rất tuyệt vời, rất bản lĩnh... trong ngữ cảnh lẽ ra không có từ rất sẽ ổn hơn.

Bên cạnh từ rất, sự lạm dụng diễn ra với các từ: vô cùng, đỉnh, đặc biệt...

Từ đặc biệt chỉ sự hiếm, ít, giá trị cao, hàng đầu, không thuộc số nhiều hay phổ biến: giải đặc biệt chỉ có một trong xổ số, tức “ độc đắc”. Cảnh sát đặc biệt không phải ở đâu cũng có, một lực lượng quan trọng ở TW ( thời VNCH). Nhưng bây giờ ở đâu cũng nghe, đọc có từ đặc biệt cho dù đối tượng dụng từ để chỉ, trạng thái mức độ chẳng có chi đặc biệt, chẳng qua dụng từ để tăng chú ý, lăng xê riết thành thói quen.

Tệ lạm dụng từ ngữ chỉ mức độ nằm trong căn bệnh chung của sự lạm dụng mọi thứ, bệnh tinh thần về thành tích, thành nếp, phương hại sự chuẩn mực của tiếng Việt, lâu dài ảnh hưởng giá trị ngôn ngữ trong giao tiếp, hành văn...

Đẹp khác với rất đẹp, xấu khác rất xấu, xuất sắc đã ghê rồi lại còn rất xuất sắc ... Đặc biệt dùng nhiều, lại thường thêm gia vị “ rất đặc biệt”.

Từ chỉ mức độ để phản ánh, khen, chê. Lạm dụng sẽ phản ánh sai, khen chê quá lố gây hại. Khen đúng khích lệ, khen quá hớp gây ảo tưởng hay có khi còn tệ hơn chê, khiến người được khen ngượng.. Chê đúng có giá trị nắn chỉnh, chê quá đáng lại khác....

Xét kỹ, đấy lại thêm một chứng bệnh.

Nguyễn Thành Công