1. Việt Nam 

Đối với mỗi người Việt Nam (không phân biệt tôn giáo), đều coi lễ Vu Lan (ngày 15/7 âm lịch) là một ngày trọng đại, là dịp để các thế hệ con cháu nhớ tới công ơn sinh thành, dưỡng dục của cha mẹ, ông bà, tổ tiên. Từ lâu, đại lễ Vu Lan đã trở thành “ngày hội hiếu” của người Việt Nam.

Theo giáo lý đạo Phật, việc báo hiếu ở đây là báo hiếu đối với cha mẹ, không chỉ ở kiếp này mà còn ở nhiều kiếp khác, bởi Phật giáo luôn nhìn nhận con người trong vòng luân hồi nhân quả. Đồng thời, hướng con người đến “chân, thiện, mỹ” với những giá trị nhân văn như: “uống nước nhớ nguồn”, “ăn quả nhớ kẻ trồng cây”...

Bông hồng cài áo - hoạt động đầy ý nghĩa trong mùa Vu Lan ở Việt Nam.

Tại Việt Nam, trong ngày lễ Vu Lan, người Việt tới các chùa để tụng kinh, cầu nguyện, cúng dường Tam bảo mong hồi hướng công đức cho ông bà, cha mẹ và cho pháp giới chúng sanh. Nhiều chùa còn tổ chức Đại lễ trai đàn chẩn tế để cúng dường Phật, bố thí và cầu nguyện cho chư vị âm linh, vong linh, cô hồn. Việc làm này có ý nghĩa cầu mong cho linh hồn người thân trong gia đình sớm siêu thoát khỏi những đọa đày nơi âm ti địa ngục, cúng quả cho những cô hồn vất vưởng không nơi nương tựa và cử hành nghi thức siêu độ vong linh. 

Trước đây, mỗi khi đến mùa Vu Lan đến, người Việt đốt rất nhiều tiền vàng, hình nhân, vật dụng bằng giấy để “gửi” xuống cho người âm với niềm tin “trần sao âm vậy”. Tuy nhiên, đây là niềm tin tín ngưỡng dân gian chứ giáo lý nhà Phật không khởi xướng và cổ xúy cho việc đốt vàng mã. 

Một trong những hoạt động không thể thiếu trong ngày đại lễ Vu Lan là tổ chức hoạt động “bông hồng cài áo” đầy ý nghĩa để nhắc nhở con cháu trân trọng và hiếu dưỡng với đấng sinh thành. Việc cài hoa hồng này mới được cử hành khoảng 50 năm trở lại đây, nhưng đã tạo ấn tượng sâu sắc và vô cùng cảm động trong lòng người tham gia. Mỗi màu hoa tượng trưng cho việc cha mẹ còn hay đã khuất núi, để con cháu hướng về cội nguồn, biết ơn và thể hiện bằng hành động đẹp, đạo nghĩa.

Trong đêm Vu Lan, các Phật tử ở Việt Nam và nhiều người dân cũng tổ chức thả đèn hoa đăng để soi sáng cho các linh hồn biết đường trở về thế giới bên kia. 

2. Tại Nhật Bản

Lễ Vu Lan ở Nhật Bản còn được gọi là lễ hội Urabon-e hay lễ hội Obon. Ngày lễ Obon báo hiếu (diễn ra vào tháng 8 dương lịch) cũng tương tự như Lễ Vu Lan. Bánh cúng khảo được làm từ bột gạo đủ ba màu xanh đỏ vàng và hoa quả được xem là vật lễ đón tiễn linh hồn. Đây là dịp lễ lớn ở Nhật thu hút nhiều khách tham quan, nhiều người ở xa về thăm ba mẹ, gia đình. Sự kiện quan trọng nhất vào dịp lễ là hoạt động thắp đèn trên núi Kyoto. Người đốt lửa sẽ nhắn gửi những lời cầu nguyện qua ngọn lửa với tổ tiên.

Người dân Nhật hóa vàng ở bờ sông cuối dịp lễ Obon.

Đây là một phong tục truyền thống của Phật tử người Nhật, được tổ chức để tưởng nhớ những người thân đã qua đời. Sự kiện quan trọng nhất trong ngày này là việc dâng lửa để soi đường cho linh hồn, với 5 đám lửa được sắp xếp theo chữ Hán, đốt trên 5 ngọn núi xung quanh Kyoto trong một giờ đồng hồ.

Trong khi dâng lửa, cả những người tham gia đốt lửa và những người đi xem đều gửi những lời cầu nguyện đến tổ tiên qua ánh sáng của ngọn lửa. Đây là cách người Nhật báo hiếu với tổ tiên và cũng là một trong những lễ hội thu hút đông đảo khách du lịch trên thế giới.

Vào ngày cuối cùng của lễ hội Obon, người dân Nhật Bản còn đem lồng đèn đến thả ở các sông, hồ, bờ biển như một cách để tiễn đưa linh hồn của người quá cố về với thế giới của họ.

3. Tại Hàn Quốc: 

Với người Hàn Quốc, dịp Lễ Vu Lan báo hiếu diễn ra vào Rằm tháng 7 là dịp để mọi người thể hiện tấm lòng tri ân, báo ân, cùng cầu nguyện cho cha mẹ hiện tại có thêm phúc thọ, cha mẹ, ông bà quá cố được siêu thoát.

Vào ngày báo hiếu, con cháu ở Hàn Quốc cài hoa cẩm chướng đỏ lên ngực bà và mẹ.

Tùy theo hoàn cảnh kinh tế mà người Hàn Quốc có những cách báo hiếu khác nhau, từ việc làm nhỏ như tự tay chuẩn bị những tấm thiệp tình cảm hay tặng món quà đắt tiền... Tất cả đều như một lời cảm ơn chân thành dành cho người nhận.

4. Ở Trung Quốc

Lễ Vu Lan được tổ chức từ ngày 15/7 đến 30/7 âm lịch, còn được gọi là Lễ Ma đói. Người dân xem đây là sự kiện đáng sợ nhất năm bởi theo lịch mặt trăng cánh cổng âm phủ sẽ mở ra vào ngày này. Họ treo đèn đỏ từ nhà ở đến văn phòng làm việc, cúng cơm cho tổ tiên ba lần một ngày. Vào dịp này, người dân Trung Quốc đi thăm phần mộ của người thân để sửa sang, quét dọn lại, đốt giấy tiền, vàng mã cho người đã khuất. Ngoài ra, tín đồ Phật tử ở Trung Hoa còn làm các việc phước thiện như bố thí, phóng sinh… để hồi hướng công đức cho cha mẹ và người thân của mình.

Trong ngày lễ Vu Lan, chư Tăng thường tổ chức các buổi lễ cầu nguyện cho người đã quá cố. Những khóa lễ đặc biệt được tổ chức ở các chùa suốt cả ngày lẫn đêm trong mùa Vu Lan để cầu nguyện cho các vong linh đã quá vãng, cho những vong hồn đang bị đói khát dày vò nơi cảnh giới địa ngục, ngạ quỷ được ấm no, an lành.

Thường thì người Phật tử ở Trung Hoa tổ chức lễ Vu Lan từ ngày 15 tháng 7 cho đến ngày 30 tháng 7 âm lịch.

5. Thái Lan

Là quốc gia chịu ảnh hưởng mạnh mẽ nhất của Phật giáo tại Đông Nam Á. Lễ Vu Lan tại Thái Lan được diễn ra lớn nhất ở tỉnh Dan Sai, người dân tổ chức những hoạt động huyên náo. Nổi bật nhất là đám rước mặt nạ bằng vỏ trấu hoặc lá dừa cộng với quần áo chấp vá. Vào cuối mùa lễ người dân sẽ lắng nghe thuyết giảng từ các nhà sư.

Báo hiếu là một trong những hoạt động tốt đẹp của lễ hội Khao Phansa, Thái Lan.

6. Tại Malaysia

Đại lễ Vu Lan còn được gọi là Ngày Tổ tiên. Vào ngày lễ hội tháng 7 này, mọi người sẽ treo đèn lồng quanh nhà và ngoài đường phố. Theo phong tục truyền thống, người dân sẽ tạm dừng các công việc nhà nông để thực hiện nghi lễ thờ cúng, đốt vàng mã và cầu siêu cho vong linh đã khuất.

Ở Malaysia, mọi người thường đi lễ để thắp hương cho người đã khuất nhân dịp Vu Lan.

7. Tại Indonesia

Quốc gia Hồi giáo đa số, người dân khu vực phía bắc tỉnh Sumatra đến chùa cầu nguyện, dựng các hình nộm lớn và bày tỏ lòng thành kính đối với tổ tiên. Ngoài ra, họ còn ném tiền giả, dâng mía đỏ làm lễ vật cúng bái.

Họ cũng dựng nhiều hình nhân cỡ lớn và dựng ở các ngôi chùa. Tại đền chùa, các nhà sư tế lễ, đọc kinh cầu nguyện cho linh hồn lang thang.

8. Singapore 

Kỷ niệm lễ Vu Lan hàng năm bằng các hoạt động thờ cúng tổ tiên và đốt vàng mã. Khi ăn cơm, họ đặt hình nhân của Diêm Vương ở giữa bàn ăn. Thức ăn được đặt mọi nơi trong nhà từ sáng đến đêm.

Hình ảnh người dân hóa vàng mã gửi cho người đã khuất ở Singapore. Dân Singapore quan niệm không nên sắm nhà, khởi nghiệp hoặc cưới hỏi vào tháng cô hồn vì rủi ro có thể tìm đến

Vào những ngày này, người dân cấm kỵ việc huýt sáo, chụp ảnh, treo quần áo bên ngoài nhà, mặc đồ màu đỏ hoặc đi ngoài đường ban đêm. Họ hạn chế không đi bơi hoặc lội xuống nước vì lo sợ chết đuối.

9. Hong Kong

Cộng đồng người Triều Châu ở Hong Kong chiếm tỷ lệ lớn nên ngày nay họ vẫn giữ nhiều thói quen thờ cúng từ ông cha. Lễ cúng cô hồn ở Hong Kong kéo dài cả tháng 7 âm lịch và trở thành nét văn hóa độc đáo ở đặc khu này. Bởi lẽ, bên cạnh sự phát triển hiện đại, xứ Hương Cảng vẫn mang trong mình nhiều giá trị truyền thống.

Trong suốt tháng 7 trên khắp Hong Kong, người ta sử dụng mọi không gian công cộng từ quảng trường, bờ sông, bãi đất trống để cúng tổ tiên cũng như những linh hồn lang thang, thắp hương, vàng mã, phát gạo miễn phí. Nhiều nơi họ dựng những đài tế tạm thời trong suốt tháng 7 và sẽ hạ xuống khi kết thúc mùa Vu Lan.

Người Hong Kong còn kiêng một số hoạt động để tránh xui xẻo như quét dọn đồ cúng, phơi quần áo ngoài trời, tiểu tiện ở gốc cây, đi vào rừng hay mở cửa nhà vào ban đêm, chụp ảnh lúc trời tối, bơi lội, cưới hỏi...

10. Đài Loan

Lễ cô hồn của Đài Loan có một phong tục lâu đời là thả đèn hoa đăng, với mong muốn đèn sẽ soi sáng đường cho những oan hồn dưới nước, gọi các linh hồn dưới cõi âm lên mặt đất để hưởng đồ cúng. Họ cũng cầu nguyện cho các linh hồn được đầu thai sang kiếp khác. Người Đài Loan quan niệm thả đèn càng trôi xa thì càng được nhiều tài lộc.

Người Đài Loan thường tổ chức những lễ hội rước ma với quy mô lớn ở nhiều nơi trên cả nước, dùng các xe chở hình nộm, trái cây và múa lân trên đường. Theo truyền thống, mỗi hộ gia đình chuẩn bị thịt, trái cây, hoa tươi để cúng ma đói tại một ngôi miếu hoặc trên một bàn thờ tạm phía trước nhà.

11. Campuchia

Lễ Vu Lan của người Campuchia vừa mang nét văn hóa Á châu đặc trưng, vừa có sự kết hợp độc đáo của văn hóa bản địa.

Lễ hội Pchum Pen có ý nghĩa tương tự như lễ Vu lan tại Việt Nam, đây là dịp để người dân Campuchia cầu nguyện và bày tỏ lòng biết ơn với những bậc sinh thành. Pchum Pen là một trong những lễ hội quan trọng của người Campuchia, thường được tổ chức rất long trọng và thành kính.

Tháng 9 dương lịch hàng năm được coi là “tháng cô hồn” của người Campuchia. Họ tin rằng, khoảng thời gian diễn ra lễ hội, các linh hồn sẽ tìm đến những người thân còn sống của mình để chuộc lại những lỗi lầm từ kiếp trước của họ. Trong tháng này có ngày lễ Pchum Ben - một trong những ngày lễ quan trọng nhất trong lịch tôn giáo Khmer. Lễ Pchum Ben kéo dài 15 ngày. Người Campuchia sẽ mặc quần áo trắng, tập trung tại chùa để tưởng nhớ tổ tiên, cũng như cúng dường phẩm vật lên chùa để các chư tăng “gửi” cho các linh hồn của người quá cố.

Lễ Pchum Ben thường kéo dài khoảng 15 ngày. Trong những ngày diễn ra lễ, người Campuchia sẽ mặc quần áo trắng, tập trung tại chùa để tưởng nhớ tổ tiên, cúng dường phẩm vật lên chùa để các chư tăng gửi đến các linh hồn của người quá cố.

Sau khi lễ xong, các sư thầy trong chùa sẽ ban lời chúc tốt lành đến mỗi người. Lễ sẽ được hạ xuống và mọi người cùng ăn chung với nhau, cùng nhau cười nói thể hiện tinh thần đoàn kết, gắn bó với nhau trong cuộc sống.

Tại Ấn Độ

Ngày nay, tuy không có ngày lễ Vu lan, nhưng tinh thần hiếu đạo trong những người con Phật thì từ xưa cho đến nay đều luôn tỏ rõ. Trước hết là gương sáng hiếu hạnh của Đức Thế Tôn, Người đã nhiều lần về thăm phụ vương và giúp phụ vương chứng thánh quả trước giờ phút lâm chung, lên cung trời Đao Lợi để thuyết pháp giáo hóa cho thân mẫu; rồi đến gương hiếu hạnh của các vị đại đệ tử của Phật, như ngài Xá Lợi Phất, Mục Kiền Liên,...

Tinh thần hiếu hạnh trong Phật giáo Ấn Độ không chỉ thể hiện qua những tấm gương hiếu thảo của các vị xuất gia mà còn được biểu hiện qua sự cúng dường của hàng phật tử tại gia nhằm hồi hướng công đức cho cha mẹ. Rất nhiều bia ký được tìm thấy tại các di tích Phật giáo ở khắp Ấn Độ đều cho thấy rằng, trong suốt nhiều thế kỷ, các nhà sư cũng như tín đồ Phật giáo, từ hoàng tộc cho đến dân chúng đã xây chùa, dựng tháp, tạc tượng, dâng y... để cúng dường Tam bảo, ngõ hầu hồi hướng công đức cho cha mẹ, tổ tiên và pháp giới chúng sinh.

Lễ hội Vu lan dù được tổ chức ở đâu, dưới hình thức nào đi nữa thì ở đấy vẫn có một điểm chung, vẫn toát lên một tinh thần chung, đó là tinh thần hiếu đạo của người phật tử. Ngày hội Vu lan là ngày để người con Phật bày tỏ lòng hiếu thảo của mình, để thực hiện nghĩa cử tri ân báo ân đối với hai đấng sinh thành, đối với tổ tiên, ông bà, trải rộng lòng thương đến cả những vong linh cô hồn và cả những mảnh đời bất hạnh hiện đang còn sống.

Đây là một ngày lễ hội rất có ý nghĩa, cần phải được bảo tồn và phát triển, phải làm sao để nó trở thành một ngày lễ hội của quần chúng, vượt qua giới hạn của tôn giáo, tín ngưỡng, để cho tinh thần hiếu đạo được thấm nhuần trong lòng mọi người, để cho con người trở nên thuần từ và trung hiếu hơn.

Hình ảnh thêm về Lễ Vu Lan ở một số nước châu Á