Chúng sanh, chấp vô minh,

Nên mới khởi “tâm hành.”

Từ “hành” ra duyên khởi,

Tùy “hành” vào lục đạo.

Bởi nhân duyên chư “hành,”

“Thức” thọ “thân lục đạo.”

Cố chấp bám lấy thức,

Nơi “danh sắc” tăng trưởng.

Do “danh sắc” phát khởi,

Do đó sanh “lục nhập.”

*

Vì khổ ấm tụ tập,

Nên phàm phu vô trí.

Sanh khởi cái căn bản,

Chư hành của sanh tử.

Kẻ trí chẳng có khởi,

Do sự thấy như thực.

Cho nên vô minh diệt,

Khi vô minh đã diệt.

Thì chư hành cũng diệt,

Nhân diệt quả cũng diệt.

*

Tu tập cái trí tuệ,

Quán thập nhị nhân duyên.

Vì sanh diệt như thế,

Nên cái sự ấy diệt.

Vì sự ấy tan diệt,

Sanh, lão, bệnh, tử, diệt.

Đại khổ ấm diệt hết,

Nếu pháp có thể diệt.

Thì chẳng phải pháp thật,

Pháp thật chẳng sanh diệt.

☆☆☆☆☆

Đại ý:

Phật Giáo quan niệm rằng không có cái gì tự nhiên mà có. Phàm trong thế giới hiện tượng, mọi sự vật đều do nhân duyên kết hợp mà thành, chính mối liên hệ nhân duyên mà chúng sinh thấy là hiện tượng, là vật này vật nọ, có sự phối hợp với lục căn trong cơ thể của mình, thành lục thức, thành sự vật, hiện tượng. Chứ không có sự vật hay hiện tượng gì độc lập tồn tại.

Đau khỗ, phiền não, sợ hải, hoang mang, lo lắng và điên đảo là do ngu muội, tâm bất tịnh mà sanh. Vì chúng không tự sanh nên không có tự tính; chúng do nhân duyên kết hợp mà thành, chính mối liên hệ nhân duyên mà chúng sinh thấy là hiện tượng, là vật này vật nọ, có sự phối hợp với lục căn trong cơ thể của mình, thành lục thức, thành sự vật, hiện tượng.

Lê Huy Trứ

9/27/2022

☆☆☆☆☆