Chữ hiếu dưới những góc nhìn xuôi ngược

Trong thời đại ngày nay, khi bàn về hiếu hạnh trong hôn nhân, thường người ta chỉ nói: “Đã qua rồi cái thời cha mẹ đặt đâu con ngồi đó”. Bây giờ, con cái lớn khôn tự quyết định mọi chuyện, kể cả hôn nhân. Cha mẹ chỉ việc đại diện nhà trai (hay nhà gái) tiếp nhận cuộc hôn nhân và những nghi lễ đính kèm. Thế đấy, con cái đã tự do quyết định mối lương duyên của mình. Nhưng cha mẹ thì sao? Một cô ca sĩ nổi tiếng gần đây khi mẹ mình, vốn cũng là một nữ danh ca, qua đời mới khóc mà nói rằng: “Tôi hối hận vì đã cản mẹ đi bước nữa. Mẹ vì tôi mà “đành” ở vậy nuôi con sau khi chia tay bố tôi dù ngày ấy mẹ còn xuân sắc”. Quanh chúng tôi, chuyện hai người bạn văn chương tuổi cũng U60, U70 rất yêu nhau. Anh chị, người thì góa chồng, kẻ đã ly dị vợ vẫn không thể đến với nhau chính thức, dù họ rất tâm đắc về văn chương cũng như cuộc đời, do hai bên các con đều không đồng ý, dù chẳng ai có tài sản gì phải để lại mà sợ gây ra tranh chấp cả! Đơn giản là chúng không muốn cha hay mẹ mình đến với người khác, thế thôi! Hiểu thể nào khi họ cũng nhân danh chữ hiếu để cản trở cha mẹ mình? Thử đặt vấn đề nếu những đứa con mà bị cha mẹ cấm cản thì chúng sẽ hành xử ra sao?

Một trường hợp khác cần suy ngẫm: Một nhà văn nổi tiếng bị tai biến nằm liệt một chỗ, bà vợ thì bị alzheimer, không biết gì hết, cả đến vệ sinh cơ thể cũng không làm được, nhưng khi một người bạn của cha mẹ khuyên nên đưa họ vào viện dưỡng lão thì các con phản đối, nói làm thế thiên hạ dị nghị chết, trách mình bất hiếu. Chẳng thà cứ để ở nhà riêng (họ không sống cùng các con), rồi mướn người đến vệ sinh hay dọn dẹp. Nhân danh chữ hiếu, họ không làm điều ấy?

Chữ hiếu thời @ này thật lạ, có đứa con mướn người giúp việc cho cha mẹ rồi theo dõi họ qua camera mà không hề ghé thăm. Một ông giám đốc mà chúng tôi biết từ chỗ làm việc cách nơi mẹ mình ở chỉ 10 phút xe chạy cũng phân vân, vài tuần gọi một lần hỏi hai ba câu xem mẹ thế nào vì vợ ông không cho phép bà mẹ tội nghiệp ở cùng nhà!

Trách họ bất hiếu được không? Cũng khó vì họ không hề mắng chửi hay đánh đập mẹ cha như đám nghịch tử lâu lâu xuất hiện trên báo chí. Họ khá giả, không giành giật tài sản gì cho mình. Họ chỉ thích làm theo ý họ. Thế thôi!

Lại có những đứa con hẹp hòi sống bằng thứ lý trí sắt đá, tình cảm khô cằn của mình. Chưa kể sự khác biệt giữa hai thế hệ: già trẻ, giữa hai quan niệm sống: xưa và nay, của cha mẹ và con cái. Xã hội hiện nay đề cao tính độc lập của cá nhân, nên có người coi cha mẹ già là một “gánh nặng”. Trong khi đó, người già thường dễ xúc động, khi phải sống dựa vào con cái, hay tủi thân, có người sinh ra cáu bẳn vì đau yếu, làm cho con cháu khó chịu, dẫn đến tình trạng khinh thường. Trường hợp con cái bận rộn lo làm ăn gửi cha mẹ về quê hay vào viện dưỡng lão, mỗi tháng gửi tiền về, tự xem như xong bổn phận. Còn trường hợp gia đình khó khăn, có những đứa con khi phải nuôi cha mẹ, trút giận vào việc đánh con, mắng vợ,. khiến cho cha mẹ mặc cảm, đau buồn.

Khi gia đình, tế bào của xã hội, không còn là tổ ấm hay sự kính trên nhường dưới và hiếu thảo với ông bà, cha mẹ không còn thì nó trở thành một bi kịch, và xã hội từ đó cũng lung lay gốc rễ tình yêu thương.

Sự lơi lỏng thiếu kết nối phải chăng cũng đến từ ảnh hưởng của cuộc cách mạng khoa học và công nghệ? Theo nhiều nhà nghiên cứu, khi càng sử dụng internet thì người ta càng lơ là với những gì diễn ra xung quanh. Người ta chìm đắm trong “thế giới ảo” của Facebook, zalo, twitter..., không chỉ giới trẻ mà cả những người thuộc mọi tầng lớp sẽ có lối sống bất thường và dẫn tới cô đơn trong thực tế. Đồng thời, do ảnh hưởng của giáo dục đạo đức lỏng lẻo từ nhà trường, chứ không hẳn vì nền “kinh tế thị trường” hay bị gán ghép xem là nguyên nhân (!), đạo đức truyền thống bị suy thoái, phát sinh thói thực dụng, “duy vật” tầm thường, tư tưởng vị kỷ, lãng quên trách nhiệm với cha mẹ, đề cao cái tôi cá nhân lên trên cộng đồng, lấy giá trị vật chất làm thước đo cho tất cả. Thạc sĩ tâm lý Nguyễn Thị Minh cho rằng: “Dường như đang có một cuộc khủng hoảng niềm tin trong xã hội hiện đại dẫn đến các bạn trẻ sống bất hiếu”.

Chúng ta đã “sòng phẳng” chưa?

Có lần chúng tôi đã viết rằng “Hiếu là sự sòng phẳng” khi kể chuyện một cậu bé tính tiền từng việc làm với mẹ mình từ giữ em, lau nhà, rửa chén... hết 18$ và bà mẹ đã nhẹ nhàng ghi lại những việc bà làm cho cậu ta từ mang nặng đẻ đau đến nuôi nấng cho ăn cho học, tất cả đều miễn phí. Cậu đã ghi bên dưới “Con sẽ trả mẹ đủ!”.

Chúng ta vẫn thường hát bài “Lòng mẹ” với những ca từ sâu lắng:

Thương con khuya sớm bao tháng ngày.

Lặn lội gieo neo nuôi con tới ngày lớn khôn.

Dù cho mưa gió không quản thân gầy mẹ hiền.

Một sương hai nắng cho bạc mái đầu buồn phiền… (Lòng mẹ - Y Vân)

----

Chúng ta đọc những câu thơ ai đó, nghẹn ngào: …

Khi con đau bệnh ba thang thuốc

Ngày tết tay ba chọn áo quần

Trăm nghìn năm nữa... ba là đuốc

Soi sáng tâm con mọi bước đường

Ba đi con tuổi còn ăn học

Chưa đáp đền ba được tấc công

Bây giờ con đã hai màu tóc

Biết trả sao cho nhẹ cõi lòng (Thương ba - Phan Triều Hạnh)

Chúng ta nhận quá nhiều và cho đi rất ít. Hãy thành thực với nhau mà nói rằng khó có đứa con nào đền ơn đầy đủ những gì cha mẹ đã cho đi.

Vào thời đức Phật có Tôn giả Tất-lăng-già-bà-ta. Ngài xuất gia hành đạo nhưng còn cha mẹ già yếu, nghèo khổ không ai nuôi dưỡng. Ngài muốn đem y phục và thực phẩm phụng dưỡng cha mẹ, nhưng lại sợ phạm giới luật. Ngài bèn trình bày nỗi băn khoăn của mình lên Thế Tôn. Nhân đó đức Đạo sư họp các Tỳ-kheo và truyền dạy: “Nếu có người nào suốt cả trăm năm, vai phải cõng cha, vai trái cõng mẹ, và dù cha mẹ có đại tiểu tiện trên vai mình, cũng chưa thể gọi là làm tròn hiếu đạo. Hoặc đem những thứ y phục và ẩm thực quý nhất trên đời cung phụng cha mẹ cũng chưa đủ báo đền công ơn cha mẹ trong muôn một. Từ nay, ta cho phép các Tỳ-kheo suốt đời hết lòng cúng dường cha mẹ. Nếu ai không cúng dường thì phạm tội nặng”.

Hãy trả ơn khi còn có thể, thật nhiều và đừng tính toán vì không bao giờ chúng ta có thể trả đủ, kể cả cậu bé trong câu chuyện trên. Tôi tin như vậy.

Chúng ta có bao giờ cảm thấy mình đã “sòng phẳng” với cha mẹ mình chưa? Tôi e rằng chúng ta không bao giờ trả hết ơn cha mẹ. Vì sao ư? Có người bạn tôi giải thích, mà chắc nhiều người vội phản đối vì “xúc phạm” con cái, nhưng hãy bình tâm suy ngẫm:

- Tình yêu của cha mẹ dành cho con cái là vô hạn, còn tình yêu của con cái dành cho cha mẹ chỉ là cái gì đó hữu hạn mà thôi. –

- Con cái bị bệnh thì cha mẹ hết mình chăm sóc, cha mẹ bị bệnh thì con cái hỏi thăm qua loa và coi thế là đã đủ.

 - Con cái tiêu tiền của cha mẹ thì xem đó là lẽ đương nhiên, còn cha mẹ tiêu tiền của con cái không dễ dàng như vậy.

- Nhà của cha mẹ là nhà của con cái, còn nhà của con cái thì không còn là nhà của cha mẹ nữa.

Xem tiếp:
Nhân Danh Chữ Hiếu - Nguyên Cẩn