Sáng qua, 27-11 (6-10-Giáp Ngọ) tại chùa Từ Hiếu (P.Thủy Xuân, TP.Huế), chư Tăng bổn tự đã trang nghiêm tổ chức lễ húy nhật cố HT.Tánh Thiên Nhất Định (1784 - 1847) - Tổ khai sơn chùa Từ Hiếu.

Quang lâm dâng hương tưởng niệm có chư tôn Hòa thượng, chư Thượng tọa, Đại đức Tăng Ni các cơ sở  tự viện cùng đông đảo bà con đạo hữu Phật tử các giới. 

Cố HT.Tánh Thiên Nhất Định (1784 - 1847) - Tổ khai sơn chùa Từ Hiếu

Cố Hòa thượng người họ Nguyễn sinh năm Giáp Thìn (1784) vào triều Cảnh Hưng năm thứ 45 nhà Lê, nguyên quán làng Trung Kiên, tổng Bích La, huyện Đăng Xương, tỉnh Quảng Trị. 

Đồng niên xuất gia, ngài đầu sư với Phổ Tịnh Đại sư tại chùa Thiên Thai Thuyền Tông. Năm 19 tuổi được thế độ, Bổn sư cho thọ giới xuất gia, được pháp húy là Tánh Thiên, sau đó Hòa thượng được Bổn sư cho thọ tam đàn Cụ túc giới với Hoà thượng Mật Hoằng ở chùa Thiên Mụ. Từ đó Hoà thượng chăm lo tu học, giữ giới hạnh tinh nghiêm. 

Đến năm Gia Long thứ 13 (1814), Hòa thượng vừa tròn 30 tuổi, được HT.Phổ Tịnh phú pháp với bài kệ:
                        一   定   照   光   明       
                        虛   空   月   滿   圓       
                        祖   祖   傳   付   囑                   
                        道   明   繼   性   天

Phiên âm:       Nhất định chiếu quang minh
                        Hư không nguyệt mãn viên
                        Tổ tổ truyền phú chúc?
                        Đạo Minh kế Tánh Thiên

Nguyễn Lê Châu dịch
                        Nhất Định rực rỡ thay,
                        Hư không trăng tròn đầy
                        Tổ đạo truyền trao pháp,
                        Đạo Minh nối dõi đây  
                                            
Trong bia "An Dưỡng Am" không nói đến việc lưu kệ phú pháp này. Chỉ nói năm Bính Tý (1816), Bổn sư viên tịch, Hòa thượng kế thế nối dòng thiền của HT.Phổ Tịnh tại Báo Quốc tự đến 14 năm. 

Ngày 12-8-Canh Dần (1830), Minh Mạng thứ 11, ngài được ban cấp giới đao và độ điệp; ba năm sau, Hòa thượng được Sơn môn công cử và Bộ Lễ tâu vua châu phê cử ngài ra làm trú trì Linh Hựu Quán ở phường Ân Thịnh, thuộc địa vực Tây Linh hiện nay. Sau đó sung chức Tăng cang Linh Hựu Quán. 

Đạo phong giới hạnh của Hòa thượng được mọi người kính nể, triều đình Huế lưu ý cung thỉnh ngài sung chức Tăng Cang chùa Giác Hoàng (1839). Đại sư đã nhàm chán những ngôi chùa vua, nên xin từ dịch. Mãi vẫn không được. Đến năm Quý Mão (1843), vua cho ngài nghỉ việc, hồi hưu. Ngài đắc ý với hai câu thơ:

                     幸  逢  奏  得  仍  迴  老
                     一  钵  孤  身  萬  里  遊

Phiên âm:     Hạnh phùng tấu đắc nhưng hồi lão
                     Nhất bát cô thân vạn lý du.            

Tạm dịch:     May được vua cho về nghỉ lão
                     Một thân một bát ruổi phương xa.

Từ đó, HT.Nhất Định cùng hai đệ tử và một mẹ già 80 tuổi đi về vùng núi Dương Xuân, lập An Dưỡng Am để tu hành. Trở lại 150 năm về trước, vùng này còn là nơi “sơn lam chướng khí”, núi rừng u trệ, cảnh Khiêm Lăng chưa có (năm 1860 mới khởi công xây Khiêm Lăng). Người ở thưa thớt, cọp beo và thú dữ rừng hoang còn hoành hành tự do. Vậy mà sự chứng ngộ của ngài - lúc này đã 60 tuổi, mẹ già 80 tuổi - đã hàng phục được thiên nhiên. 

Chư tôn thiền đức trang nghiêm tưởng niệm cố Hòa thượng khai sơn tổ đình Từ Hiếu

Ngôi thảo am của ngài rất nhỏ, làm bằng tre, lợp tranh, nửa trước thờ Phật Di Đà. Nửa sau để ngài và mẹ ở. Tùng Thiện Quận Vương rất mến đạo hạnh của ngài, muốn cúng dường đồ ăn thức uống. Hòa thượng trả lời: 有侍者二人，食麻豆朝夕供給足矣，不願多者 - Hữu thị giả nhị nhơn, thực ma đậu, triêu tịch cung cấp túc hỷ, bất nguyện đa giả (nghĩa là Có hai thị giả, ăn mè đậu, sáng tối cung cấp đủ, không mong nhiều).

Ngài lại thờ mẹ chí hiếu. Dân gian lại còn truyền một câu chuyện mẹ ngài đau, thầy thuốc bảo phải ăn cháo cá mới lành. Ngài tự thân hành về chợ Bến Ngự mua cá đem lên thảo am nấu cháo dâng mẹ. Bà từ mẫu ăn vào quả nhiên lành bệnh. Vua cho mật thám theo dõi việc này, sau biết ra sự thật, nhà vua lại kính trọng ngài hơn.

Ngài thế độ rất nhiều người, trong đó có cả hai nhà thơ lớn đời Tự Đức là Tùng Thiện Quận Vương Miên Trinh, con thứ 10 và Tuy Lý Vương Miên Thẩm, con thứ 11 của vua Minh Mạng. Các Thái giám ở Cung Giám viện thường xin làm chùa thay am, nhưng Hòa thượng không chịu. Họ chỉ có thể làm chùa sau khi Hòa thượng viên tịch.

Khu tháp an trí nhục thân cố Hòa thượng khai sơn

Chùa Từ Hiếu ngày nay

Ngày 7-10-Đinh Mùi (1847), ngài thị tịch, thọ 64 tuổi đời, có 46 tăng lạp. Ngài thuộc thế thứ 39 dòng Lâm Tế, nhưng là đời thứ 5 của dòng Thiền Liễu Quán - Nam Hà.

Tháp của ngài được xây ở phía tay trái (nhìn vào) chùa Từ Hiếu có 7 tầng, gọi là "An Dưỡng Tháp", xung quanh có xây thành, có cột trụ, nhà bia. Bia tháp khắc hàng chữ: 覺皇僧 綱，臨濟正宗諱性天一定和尚之塔 “Giác Hoàng Tăng Cang, Lâm Tế chánh tông húy Tánh Thiên Nhất Định Đại sư chi tháp”.

Tại bàn thờ Tổ của chùa Từ Hiếu, long vị Hòa thượng thờ chính giữa, trong khám.