Quả Dựu Lưu là Thánh quả đầu tiên trong bốn Thánh Quả. Những ai đạt được Thánh quả này, không những được vô lượng phước báu, mà còn thoát khỏi đọa xứ: Địa ngục, ngạ quỷ, súc sinh, aluta, kiếp vị lai sinh về thiên giới hay trong loài người, đặc biệt quyết chắc chứng quả giác ngộ trong vòng bảy kiếp. Vì thế, đạt Thánh Quả Dự Lưu rất quan trọng đối với quý hành giả trên lộ trình tu tập giải thoát.

Bài kết tập này, dựa theo tạng kinh Pali – Nikàya chứng tỏ cho thấy những Phật tử nào thấu đạt Tứ Diệu Đế, hay Bát Chánh Đạo, đạt quả tức thời – Thánh Dự Lưu.

1. Ai thành tựu Pháp Trí và Tùy Trí về Tứ Diệu Đế, như lời dạy của Thế Tôn trong Tương Ưng Nhân Duyên, đạt quả tức thời – Dự Lưu Quả như đoạn kinh văn được trích dẫn sau đây:

... Ở Sàvatthi.

. .. Này các Tỷ-kheo. Ta sẽ thuyết về bốn mươi bốn căn bản của trí cho các Ông. Hãy nghe và khéo suy nghiệm, Ta sẽ nói.

-- Thưa vâng, bạch Thế Tôn.

Các Tỷ-kheo ấy vâng đáp Thế Tôn.

 Thế Tôn nói như sau:

-- Và này các Tỷ-kheo, thế nào là bốn mươi bốn căn bản của trí?

Già chết trí, già chết tập trí, già chết diệt trí, trí về con đường đưa đến già chết diệt.

Sanh trí, sanh tập trí, sanh diệt trí, trí về con đường đưa đến sanh diệt.

Hữu trí, hữu tập trí, hữu diệt trí, trí về con đường đưa đến hữu diệt.

Thủ trí, thủ tập trí, thủ diệt trí, trí về con đường đưa đến thủ diệt.

Ái trí, ái tập trí, ái diệt trí, trí về con đường đưa đến ái diệt.

Thọ trí, thọ tập trí, thọ diệt trí, trí về con đường đưa đến thọ diệt.

Xúc trí...

Sáu xứ trí...

Danh sắc trí...

Thức trí...

Hành trí, hành tập trí, hành diệt trí, trí về con đường đưa đến hành diệt.

Này các Tỷ-kheo, đây gọi là bốn mươi bốn căn bản của trí.

Này các Tỷ-kheo, thế nào là già chết? Cái gì thuộc về chúng sanh này hay chúng sanh khác, thuộc bộ loại chúng sanh này hay bộ loại chúng sanh khác, bị già yếu, suy nhược, răng rụng, tóc bạc, da nhăn, tuổi thọ đồi bại, các căn chín muồi; đây gọi là già. Cái gì thuộc chúng sanh này hay chúng sanh khác, thuộc bộ loại chúng sanh này hay thuộc bộ loại chúng sanh khác, bị một diệt, hủy hoại, tiêu mất, tử vong, các uẩn tàn lụn, thân thể hoại diệt, vất bỏ; đây gọi là chết. Như vậy là già, đây là chết. Này các Tỷ-kheo, đây gọi là già chết.

Do sanh tập khởi nên già chết tập khởi. Do sanh diệt nên già chết diệt. Ðây là Thánh đạo tám ngành đưa đến già chết diệt; tức là chánh tri kiến... chánh định.

Này các Tỷ-kheo, vị Thánh đệ tử biết già chết như vậy, biết già chết tập khởi như vậy, biết già chết diệt như vậy, biết con đường đưa đến già chết diệt như vậy.

Ðây là pháp trí của vị ấy. Vị ấy với pháp này được thấy, được biết, được quả tức thời, được đạt đến, được thể nhập (pariyogathena) hướng dẫn thái độ (nayam) của mình đối với quá khứ và tương lai.

Những Sa-môn hay Bà-la-môn nào trong quá khứ đã hiểu rõ già chết, đã hiểu rõ già chết tập khởi, đã hiểu rõ già chết diệt, đã hiểu rõ con đường đưa đến già chết diệt, tất cả những vị ấy đều hiểu biết như vậy, như vậy; như hiện nay Ta vậy.

Những Sa-môn hay Bà-la-môn nào trong tương lai sẽ hiểu rõ (abhijanissanti) già chết, sẽ hiểu rõ già chết tập khởi, sẽ hiểu rõ già chết diệt, sẽ hiểu rõ con đường đưa đến già chết diệt, tất cả những vị ấy sẽ hiểu biết như vậy, như vậy; như hiện nay Ta vậy. Ðây tức là tùy trí (anvaye nànam) của vị ấy.

Này các Tỷ-kheo, vì rằng vị Thánh đệ tử được thanh tịnh và thuần tịnh hai loại trí, pháp trí và tùy trí; này các Tỷ-kheo, vị ấy được gọi là Thánh đệ tử đạt tri kiến, (dithisampanno) đạt kiến, đã đi đến diệu pháp này, đã thấy diệu pháp này, đã đầy đủ hữu học trí, đã đầy đủ hữu học minh, đã nhập được pháp lưu, là bậc Thánh minh đạt tuệ (nibbedhi kapanno), đã đứng gõ vào cửa bất tử.

Và này các Tỷ-kheo, thế nào là sanh?...

Và này các Tỷ-kheo, thế nào là hữu?...

Và này các Tỷ-kheo, thế nào là thủ?...

Và này các Tỷ-kheo, thế nào là ái?...

Và này các Tỷ-kheo, thế nào là thọ?...

Và này các Tỷ-kheo, thế nào là xúc?...

Và này các Tỷ-kheo, thế nào là sáu xứ?...

Và này các Tỷ-kheo, thế nào là danh sắc?...

Và này các Tỷ-kheo, thế nào là thức?...

Và này các Tỷ-kheo, thế nào là hành? Có ba hành này, này các Tỷ-kheo, thân hành, khẩu hành, ý hành. Này các Tỷ-kheo, đây gọi là hành.

Do vô minh tập khởi, hành tập khởi. Do vô minh diệt, hành diệt. Ðây là Thánh đạo tám ngành, con đường đưa đến hành diệt; tức là chánh tri kiến... chánh định.

Vì rằng này các Tỷ-kheo, vị Thánh đệ tử biết hành như vậy, biết hành tập khởi như vậy, biết hành diệt như vậy, biết con đường đưa đến hành diệt như vậy. Ðây là pháp trí của vị ấy, vị ấy với pháp này được thấy, được biết, được quả tức thời, được đạt đến, được thể nhập, hướng dẫn thái độ (nayam) của mình đối với quá khứ, tương lai.

Những Sa-môn hay Bà-la-môn nào trong quá khứ đã hiểu rõ các hành, đã hiểu rõ hành tập khởi, đã hiểu rõ hành diệt, đã hiểu rõ con đường đưa đến hành diệt; tất cả những vị ấy đều hiểu biết như vậy, như vậy; như hiện nay Ta vậy.

Những Sa-môn hay Bà-la-môn nào trong tương lai sẽ hiểu rõ các hành, sẽ hiểu rõ hành tập khởi, sẽ hiểu rõ hành diệt, sẽ hiểu rõ con đường đưa đến hành diệt, tất cả những vị ấy sẽ hiểu biết như vậy; như vậy, như hiện nay Ta vậy. Ðây tức là tùy trí của vị ấy.

Này các Tỷ-kheo, vì rằng vị Thánh đệ tử được thanh tịnh, thuần tịnh hai loại trí, pháp trí và tùy trí; này các Tỷ-kheo, vị ấy được gọi là vị Thánh đệ tử đạt tri kiến, đạt kiến, đã đi đến diệu pháp này, thấy diệu pháp này, đầy đủ hữu học trí, đã đầy đủ hữu học minh, đã nhập được pháp lưu, là bậc Thánh minh đạt tuệ, đã đứng gõ vào cửa bất tử.

Qua đoạn kinh văn trên, những vị nào biết rõ như thế nào là Khổ, biết rõ Khổ tập khởi, biết rõ Khổ diệt, và biết rõ con đường đưa đến Khổ Diệt, tức là  Biết rõ như thế nào là Già, Chết, biết rõ Già, Chết tập khởi, biết rõ Già, Chết diệt, và biết rõ con đường đưa đến Già và Chết diệt … cho đến biết rõ như thế nào là Hành, biết rõ Hành tập khởi, biết rõ Hành diệt, và biết rõ con đường đưa đến Hành diệt (tức là toàn bộ khổ uẩn của Thập Nhị Nhân Duyên: Do Sanh tập khởi, Già, Chết tập khởi Do Sanh diệt nên Già, Chết diệt cho đến Do Vô Minh tập khởi, nên Hành tập khởi, Do Vô Minh diệt, nên Hành diệt, và Con đường đưa đến Già Chết diệt cho đến Hành diệt là Bát Chánh Đạo .Như Lai gọi “Ðây là pháp trí của vị ấy. Vị ấy với pháp này được thấy, được biết, được quả tức thời, được đạt đến, được thể nhập (pariyogathena) hướng dẫn thái độ (nayam) của mình đối với quá khứ và tương lai.”

Những vị trong quá khứ đã thấy biết y như vậy, và những vị trong tương lai sẽ cũng thấy biết y như vậy (như ta thấy biết). Thế Tôn gọi đó là Tùy Trí của vị ấy.

Và Ngài kết luận: Này các Tỷ-kheo, vì rằng vị Thánh đệ tử được thanh tịnh, thuần tịnh hai loại trí, pháp trí và tùy trí; này các Tỷ-kheo, vị ấy được gọi là vị Thánh đệ tử đạt tri kiến, đạt kiến, đã đi đến diệu pháp này, thấy diệu pháp này, đầy đủ hữu học trí, đã đầy đủ hữu học minh, đã nhập được pháp lưu, là bậc Thánh minh đạt tuệ, đã đứng gõ vào cửa bất tử.

(Tương Ưng Bộ - Samyutta Nikàya.Tương Ưng Nhân Duyên b. IV. Phẩm Kalàra - Vị Sát Ðế Lỵ III. Những Căn Bản Của Trí . Hòa Thượng Thích Minh Châu dịch)

2. Thành tựa Bát Chánh Đạo là Thánh Dự Lưu: Vì chi phần đầu tiên của Bát Chánh Đạo là Chánh Tri Kiến: là biết rõ về Tứ Diệu Đế.

Trong Tương Ưng Dự Lưu, Thế Tôn giảng cho Ngài Xá Lợi Phất (Sàriputta) về những ai thành tựu Bát Chánh Đạo, thời họ đạt quả Thánh Dự Lưu như đoạn kinh văn sau:

 Lành thay, lành thay, này Sàriputta! Này Sàriputta, đây là dòng sông Thánh đạo Tám ngành, tức là chánh tri kiến... chánh định.

"Dự lưu, Dự lưu", này Sàriputta, được gọi là như vậy. Này Sàriputta, thế nào là Dự lưu?

-- Bạch Thế Tôn, ai thành tựu Thánh đạo Tám ngành này, người ấy gọi là Dự lưu, vị Tôn giả với tên như vậy, với họ như vậy.

-- Lành thay, lành thay, này Sàriputta! Này Sàriputta, ai thành tựu Thánh đạo Tám ngành này, người ấy được gọi là bậc Dự lưu, vị Tôn giả với tên như thế này, với họ như thế này.

(Tương Ưng Bộ - Samyutta Nikàya.Tương Ưng Dự Lưu a. Phẩm I Vel   5. V. Sàriputta (2). Hòa Thượng Thích Minh Châu dịch)

3. Vị Tỷ Kheo Thuyết Pháp

Đức Phật dạy Tỷ kheo nào thuyết pháp về yểm ly, ly tham, đoạn diệt Già và Chết, như vậy là đủ được gọi là vị Tỷ Kheo Thuyết Pháp như đoạn kinh văn sau trong Tương Ưng Nhân Duyên. II Phẩm Đồ Ăn như sau:

Tại Sàvatthi.

Rồi một Tỷ-kheo đi đến Thế Tôn; sau khi đến, đảnh lễ Thế Tôn rồi ngồi xuống một bên.

Ngồi xuống một bên, Tỷ-kheo ấy bạch Thế Tôn:

-- "Thuyết pháp, thuyết pháp", bạch Thế Tôn, như vậy được nói đến.

 -- Nếu Tỷ-kheo thuyết pháp về yếm ly, ly tham, đoạn diệt già và chết, như vậy là đủ để được gọi là Tỷ-kheo thuyết pháp.

Nếu Tỷ-kheo thực hành về yếm ly, ly tham, đoạn diệt già, chết, như vậy là đủ để được gọi là Tỷ-kheo thực hành các pháp và tùy pháp.

Nếu Tỷ-kheo giải thoát, không còn chấp thủ mọi yếm ly, ly tham, đoạn diệt già, chết, như vậy là đủ để được gọi là Tỷ-kheo đã đạt được Niết-bàn ngay trong đời sống hiện tại.

(Tương Ưng Bộ - Samyutta Nikàya. Tương Ưng Nhân Duyên a. II Phẩm Đồ Ăn XVI. Vị Thuyết Pháp. Hòa Thượng Thích Minh Châu dịch)

4. Mặc dầu vị Tỷ Kheo không  hành pháp về yểm ly, ly tham, đoạn diệt già và chết, phóng dật, không chế ngự nhưng Thuyết Pháp về Tứ Diệu Đế với trí tuệ thâm sâu, vẫn là Thánh Dự Lưu phóng dật (Tức Là vị Tỷ Kheo chỉ thuyết pháp mà không hành pháp)

Sự thực này được ghi lại Trong Kinh Châu Báu, Tiểu Tụng, Tiểu Bộ Kinh với những vần kệ như sau:

KINH CHÂU BÁU

Những vị khéo giải thích,
Những sự thật Thánh đế,
Những vị khéo thuyết giảng,
Với trí tuệ thâm sâu.
Dầu họ có hết sức,
Phóng dật không chế ngự,
Họ cũng không đến nỗi,
Sanh hữu lần thứ tám,
Như vậy, nơi Tăng chúng,
Là châu báu thù diệu,
Mong với sự thật này,
Ðược sống chơn hạnh phúc.

(Tiểu Bộ Kinh – Khuddaka Nikàya. Tiểu Tụng. Kinh Châu Báu. Kệ số 9. Hòa Thượng Thích Minh Châu dịch)

Như vậy, qua những gì ghi lại trong Thánh Điển Pali, những ai chỉ với trí tuệ, thông đạt và giảng giải về Tứ Diệu Đế hay Bát Chánh Đạo, họ đạt Thánh Quả Dự Lưu tức thời, là bậc Thánh minh đạt tuệ, đã đứng gõ vào cửa bất tử.

Nguyện đem công đức này

Hướng về tất cả chúng sanh khắp pháp giới

Đồng sanh cõi Cực Lạc.

Trong tâm từ

Tâm Tịnh

Tịnh Tâm Thất, Hòa Phú 2, Đà Nẵng 18/10/2025 (27/08 Ất Tỵ)