XẢ VÀ THỌ Y BÁT

Tác giả: Chùa Adida
| Ngày đăng: 15/04/2015
| Lượt xem: 100

Việc xả y bát cũ, thọ y bát mới là một tiết mục trong sự hành trì nghi thức thọ giới.[1] Nó có thể được nói trong mục thọ giới ở trên. Nhưng ở đây được nói thành mục riêng vì tầm mức quan trọng của nó.
Y và bát là vật dụng tùy thân của một tỳ-kheo, là phương tiện để sinh sống đúng theo bốn thánh chủng, cho đến, đây cũng là tín hiệu truyền thừa trong thánh chủng.[2] Vị tân tỳ-kheo, sau khi đã đắc giới cụ túc, phận sự đầu tiên phải biết các cách thức xả và thọ. Phận sự này không phải chỉ được thực hiện một lần sau khi mới đắc giới, mà là phận sự phải thực hiện trọn đời. Do đó, ngay sau khi thọ giới, thì giới sư hoặc Hòa thượng, hay vị có trách nhiệm giáo dục và hướng dẫn tân tỳ-kheo trên đường tu tập, phải chỉ bảo tường tận.

1. BA Y

Theo Phật chế, một tỳ-kheo phải có đủ ba y và một bình bát.[3] Chỉ ba y và một bình bát chứ không được có nhiều hơn.[4] Nhưng vấn đề y phục có những quan hệ chặt chẽ với phong tục tập quán của mỗi nước. Do vậy, trên thực tế, trong sinh hoạt thường nhật của người xuất gia, vấn đề y phục đã có một số đổi khác ở Trung quốc, so với truyền thừa từ Ấn độ, và ngay trong những nước chịu ảnh hưởng văn minh Trung quốc, như nước ta và nước Nhật bản, cũng đã có thêm những điều khác biệt so với Trung quốc. Do vậy, trên nguyên tắc luật định, một tỳ-kheo chỉ có được ba y, nhưng trên thực tế nước ta, ngoài ba y theo luật ấn định ấy còn có y phục thường nhật khác nữa và ba y theo luật định trở thành lễ phục.
Ba y mà Phật chế[5] gồm có: 1. An-đà-hội, tiếng Phạn là antarvāsa, nghĩa là y trong hay y dưới; 2. Uất-đà-la-tăng, tiếng Phạn là uttarasaṅgha, y khoác vai. Hán dịch là thượng y; 3. Tăng-già-lê, tiếng Phạn, saṅghātī, nghĩa là y có hai lớp, loại y trùm kín thân thể.

Về kích thước mẫu y an-đà-hội được qui định là chiều cao hai khuỷu tay, khoảng một mét; chiều ngang 4 khuỷu tay, khoảng 2 mét. Về mẫu y uất-đa-la-tăng, cao ba khuỷu tay khoảng 1,5 mét, và rộng 5 khuỷu tay, khoảng 2,5 mét. Mẫu tăng-già-lê cũng vậy. Tuy nhiên, luật cũng nói rằng dài hay rộng tùy theo tầm thước của mỗi người.[6] Hoặc theo chuẩn khác, mẫu trung bình là ba và năm khuỷu. Mẫu y lớn nhất, cao 3 khuỷu rưỡi, dài 6 khuỷu.[7]
Nếu là y mới thì an-đà-hội và uất-đa-la-tăng may một lớp; tăng-già-lê có hai lớp. Nếu là y cũ, thì an-đà-hội và uất-đa-la-tăng có hai lớp, tăng-già-lê có 4 lớp.[8]
Về cách may, vải may y phải được rọc thành miếng[9] rồi ráp lại như thửa ruộng, để tiêu biểu cho ruộng phước.[10] Người khoác y như vậy là người gìn giữ ruộng phước cho trời và người có thể gieo trồng hạt giống phước thiện vào đó. Về hình thức thửa ruộng, chiều ngang nếu có 5 khoảng thì gọi là y năm điều, 7 khoảng thì gọi là y bảy điều, cho đến 25 khoảng. Ít nhất là 5 khoảng, và nhiều nhất là 25 điều. Chỉ chia khoảng theo số lẻ chứ không bao giờ chia theo số chẵn.[11] Còn theo chiều đứng, nếu y năm điều, thì gồm một khoảng dài và một khoảng ngắn. Từ 7 đến 13 điều gồm 2 dài 1 ngắn. Từ 15 đến 19 gồm 3 dài 1 ngắn. Từ 21 đến 25 gồm 4 dài 1 ngắn. Cách chia khoảng không ảnh hưởng đến tên gọi của y, nghĩa là gọi uất-đà-la-tăng hay tăng-già-lê tùy theo chiều kích, lớp vải, và công dụng chứ không tùy theo các điều. Tuy nhiên, theo thông dụng, y an-đà-hội có 5 điều và do đó cũng thường gọi là y ngũ; uất-đà-la-tăng gồm 7 điều và thường gọi là y thất.[12] Tăng-già-lê có ba bậc, từ 9 đến 13 điều là bậc hạ, từ 15 đến 19 là bậc trung, và từ 21 đến 25 là bậc thượng.[13]
Theo phép, nếu y đã cũ không muốn dùng nữa thì phải làm phép xả,[14] và y mới phải làm phép thọ trước khi dùng. Thọ là xác nhận nó thuộc sở hữu riêng của mình, và xả là tuyên bố nó không còn thuộc sở hữu của mình nữa.

Trước khi thọ y mới phải làm phép điểm tịnh, tức ghi một hay ba dấu chấm lên trên một góc y.[15] Dấu chấm lớn nhất bằng con mắt của đuôi con công; nhỏ nhất có thể bằng đầu chiếc đũa. Khi điểm tịnh, tự tay mình cầm cây viết ghi một hay ba dấu chấm lên trên y, vừa nói thành tiếng hay tâm niệm rằng: «Tôi điểm tịnh.»

2. XẢ MAN Y

Sau khi đắc giới cụ túc, vị tân tỳ-kheo phải xả man y đã thọ lúc sa-di. Văn xả như sau. Vị tân tỳ-kheo hướng về thầy yết-ma hay giới sư, lễ một lễ, quì xuống, hai tay bưng y bạch rằng:[16]
«Đại đức Tăng rũ lòng thương tưởng, con… Man y này trước con đã thọ, nay xin xả.»
Nói một lần, giới sư đáp:
- Thiện.
Tân tỳ-kheo nói:
- Mô Phật.

3. XẢ CÁC Y CŨ

Trong ba y, y nào không dùng nữa, phải xả, khi xả, hoặc đối trước bàn Tổ, làm phép tâm niệm xả. Hoặc đối trước một tỳ-kheo khác, làm phép đối thủ xả. Văn xả như sau:
«Đại đức nhất tâm niệm, con tỳ-kheo… Tăng-già-lê (hoặc uất-đa-la-tăng v.v…) là một trong ba y của con, trước đã thọ trì, nay xin xả.»

4. THỌ BA Y

Như đã nói ở trên, theo luật chế nguyên thủy thì tên gọi các y an-đà-hội, uất-đa-la-tăng hay tăng-già-lê không theo số điều. Do đó, như uất-đa-la-tăng chẳng hạn, có thể từ 5 đến 25 điều. Nhưng thông dụng thường có sự phân biệt như sau: chiều kích cả ba y giống nhau và khoác như nhau, nhưng an-đà-hội chỉ có 5 điều, uất-đa-la-tăng 7 điều, và tăng-già-lê từ 9 điều trở lên.
Văn thọ ba y trong Tùy cơ yết-ma của Đạo Tuyên (22) có hai mẫu thọ điển hình về an-đà-hội: mẫu 5 điều và mẫu 25 điều.
Nay theo thông dụng ở nước ta, sự phân biệt các loại y tùy theo số điều chứ không tùy kích thước và lớp vải.
Cách thọ cả ba y đại khái giống nhau: hoặc tâm niệm thọ, tức đối trước bàn Tổ mà đọc văn thọ. Hoặc đối trước một tỳ-kheo khác làm chứng minh cho mà thọ.
Văn thọ ba y như sau:

a. An-đà-hội

Người thọ y đảnh lễ vị chứng minh một lễ, quỳ xuống hai tay bưng y dâng lên, tác bạch:

«Đại đức nhất tâm niệm, con tỳ-kheo…; đây là an-đà-hội 5 điều, mỗi điều gồm một khoảng dài và một khoảng ngắn, là y được cắt rọc, nay con xin thọ trì.» (nói ba lần)

Vị chứng minh nói: - Thiện.
Người thọ đáp: - Mô Phật.
Khi đắp đọc bài kệ:

Lành thay y giải thoát,
Y vô thượng phước điền.
Con nay cúi đầu thọ,
Nguyện kiếp kiếp không rời.
Án tất đà da ta bà ha. (ba lần)

b. Uất-đa-la-tăng

Tác lễ như thọ an-đà-hội, văn bạch:

«Đại đức nhất tâm niệm, con tỳ-kheo… Đây là uất-đa-la-tăng 7 điều, mỗi điều gồm hai khoảng dài và một khoảng ngắn, là y cắt rọc, nay con xin thọ trì.» (ba lần)

Kệ đắp y:

Lành thay y giải thoát,
Y vô thượng phước điền.
Con nay cúi đầu thọ,
Nguyện đời đời thường khoác.
Án độ ba độ ba ta bà ha. (ba lần)

c. Tăng-già-lê

Tác lễ như trên, văn bạch:

«Đại đức nhất tâm niệm, con tỳ-kheo… Đây là tăng-già-lê chín điều, gồm ba khoảng dài, một khoảng ngắn, là y được cắt rọc và gấp lớp (tiếp điệp), nay con xin thọ trì.» (ba lần)

Kệ đắp y:

Lành thay y giải thoát
Y vô thượng phước điền.
Vâng lãnh mạng Như Lai,
Nguyện độ khắp quần sanh.
Án ma ha ca bà ba tra tất đế ta bà ha. (ba lần)

5. BÌNH BÁT

Bình bát, tiếng Phạn nói pātra, Hán âm là bát-đa-la, chỉ chung các thứ chén bát, tất cả những thứ dùng để đựng các thức ăn và uống. Hán dịch là ứng lượng khí, nghĩa là vật dụng để lường mức thích hợp. Bình bát là một trong sáu vật dụng tùy thân cần thiết của một tỳ-kheo, là phương tiện thực hành thánh chủng, là tín hiệu truyền thừa của Thánh chủng. Đời sống của người xuất gia phải dựa trên sự khất thực, do đó, bình bát trở thành vật dụng cũng quan trọng như ba y. Ba y và bình bát đối với tỳ-kheo được ví như hai cái cánh của con chim. Chất liệu làm bình bát có thể bằng sắt hay là bằng đất nung.[17] Theo qui định, bình

bát cỡ nhỏ nhất phải chứa được một đấu rưỡi, và cỡ lớn nhất không được quá ba đấu.

a. Thọ bát

Tác lễ như thọ y, tay trái bưng bát. Tay mặt úp lên bát. Văn bạch:

«Đại đức nhất tâm niệm, con tỳ-kheo… Đây là bát-đa-la, đúng cỡ để thường dùng, nay con xin thọ.»

Kệ thọ bát:

Lành thay bát-đa-la,
Như Lai ứng lượng khí.
Vâng giữ để nuôi thân,
Nuôi lớn trí tuệ mạng.
Án chỉ rị chỉ rị phạ nhật ra hồng phấn tra. (ba lần)

b. Xả bát

Tác lễ như trên, văn bạch:

«Đại đức nhất tâm niệm, con tỳ-kheo… Đây là bát-đa-la, trước đã thọ trì, nay xin xả.» (ba lần)

6. TỌA CỤ

Tiếng Phạn nói nisīdana, Hán âm là ni-sư-đàn và dịch là tọa cụ, là vật dụng để lót ngồi. Đây cũng là vật dụng tùy thân cần thiết của một tỳ-kheo. Về kích bát đen, bát đỏ. Pali, Pācittiya 21, bát có 2 loại: bằng sắt và bằng đất sét.

thước, được qui định phần giữa lòng chiều dài bằng hai gang tay của Phật, khoảng 1,6 mét, và chiều ngang 1,5 gang tay của Phật, khoảng 1,2 mét, kế đó phần rìa chung quanh bốn bên, mỗi bên thêm 1,5 gang tay Phật nữa, khoảng 0,3 mét. Lớn quá cỡ này là phạm tội ba-dật-đề. Tọa cụ mới có thể may làm hai lớp, tọa cụ có thể bốn lớp.[18]

a. Thọ ni-sư-đàn

Tác lễ như thọ y và bát. Văn bạch:

«Đại đức nhất tâm niệm, con tỳ-kheo… Đây là ni-sư-đàn được may đúng lượng, nay con xin thọ trì.» (nói 3 lần)

Kệ thọ ni sư đàn:

Tọa cụ ni-sư-đàn,
Nuôi lớn chồi tâm tánh.
Trải bày lên đất thánh,
Vâng giữ mạng Như Lai.
Án đàn ba đàn ba ta bà ha. (ba lần)

b. Xả ni sư đàn

Phỏng theo các cách xả trên.

7. ĐÃY LỌC NƯỚC

Vật dụng tùy thân thứ tư của tỳ-kheo là đãy lọc nước. Không có văn tác bạch thọ và xả, chỉ có bài kệ như sau:

Lành thay đãy lọc nước,
Biểu hiệu đức từ tâm.
Tùy thân tùy thời dụng,
Mới hợp đạo Thánh Hiền.
Án phạ tất ba ra ma ni ta bà ha. (ba lần)

------------------------------

[1] Tứ phần 34, tr.811c:15: Phật quy đinh, người không có y bát, không cho phép thọ cụ túc

[2] Tăng kỳ 38, Đại 22, tr.528a 26: «Y của Sa-môn, là tiêu chí (=tín hiệu) của Hiền Thánh.

[3] Tát-bà-đa 4, Đại 23, tr.527b15: «Sở dĩ y có ba tên gọi khác nhau, là để thể hiện pháp vị tằng hữu.»

[4] Tứ phần 6, tr.601c, Ngũ phần 4, tr.23a14, Pali, Vin.iii.195: Ni-tát-kỳ 1, Phật quy định tỳ-kheo chỉ có ba y, không được nhiều hơn. Tứ phần 9, tr.622a, ni-tát-kỳ 20: tỳ-kheo chứa bát dư, ni-tát-kỳ ba-dật-đề. Cf. Ngũ phần 5, tr.34c, Pali, Vin.iii.243

[5] Tứ phần 40, tr.856: Thế Tôn suy nghĩ, tỳ-kheo cất chứa bao nhiêu y được cho là đủ? Vào buổi đầu hôm, Phật ngồi tại khoảng đất trống, với một y. Nửa đêm, có cảm giác lạnh, bèn khoác thêm y thứ hai. Cho đến khuya, lại có cảm giác lạnh, bèn khoác thêm y thứ ba. Theo đó, Thế Tôn quy định ba y để tỳ-kheo đủ chống lạnh. Cf. Mahāvagga viii. Vin.i.288.

[6] Theo Tứ phần 41, tr.863a13.

[7] Tát-bà-đa 4. tr.527b26. Cf. Hành sự sao 9, tr.105c23.

[8] Cf. Mahāvagga viii. Vin.i.290.

[9] Tứ phần 40, tr.855b4: «... dùng dao cắt rọc, thành y của sa-môn, sẽ không bị giặc cướp trấn lột.» Cf. Mahāvagga viii. Vin.i.287: chinnakaṃ bhavissati, satthalūkhaṃ samaṇa-sāruppaṃ paccatthikānañ ca anabhicchitaṃ. (vải) cắt rọc được ráp lại, thích hợp cho sa-môn, sẽ không bị kẻ địch tham cầu.

[10] Tứ phần 40, tr.855a 19: Phật ra ngoài thành Vương xá, đi về phía nam. Nhìn những thửa ruộng, Phật chỉ cho A-nan và bảo hãy hướng dẫn tỳ-kheo may y như vậy. Cf. Mahāvagga viii. Vin. i. tr.287.

[11] Tứ phần 40, tr.855b.

[12] Hành sự sao 9, tr.105a 29: «Trong Luật không có các tên ngũ, thất, cửu; mà chỉ gọi là an-đà-hội cho đến tăng-già-lê.»

[13] Tát-bà-đa 4, tr.527b17: hạ tăng-già-lê, 2 dài 1 ngắn; trung tăng-già-lê, 3 dài 1 ngắn; thượng tăng-già-lê, 4 dài 1 ngắn. Nếu khác đi, phạm đột-kiết-la.

[14] Ngũ phần 21, tr.143b25: Tỳ-kheo không xả 3 y cũ mà thọ y mới, đột-kiết-la.

[15] Tứ phần 70, tr.676b, ba-dật-đề 60, tác tịnh 作淨, Tỳ-kheo dùng y mới không làm cho hoại sắc, phạm ba-dật-đề. Ngũ phần 9, tr.68a, ba-dật-đề 77: tác xí 作幟, tỳ-kheo thọ y mới phải làm dấu bằng 1 trong 3 màu: xanh, đen, mộc lan, để xác nhận sở hữu. Pali: pācittiya 58: dubbaṇṇakaraṇaṃ, làm cho có màu xấu. P.E.D giải thích: kappabindu, điểm tịnh, hợp thức hóa bằng chấm điểm.

[16] Tùy cơ yết-ma ii. tr.502a, có văn thọ man y nhưng không có văn xả. Hoài Tố, Tăng yết-ma i, tr.519, thọ 3 y và xả 3 y, không đề cập man y.

[17] Tứ phần 9, tr.622, ba-dật-đề 21, bát có 6 loại: bát sắt, bát của nước Tô-ma chế, bát nước Ô-già-la, bát nước Ưu-già-xa,

[18] Tứ phần 19, tr.694a, ba-dật-đề 87, Phật quy định ni-sư-đàn. Cf. Ngũ phần, ba-dật-đề 86; Tăng kỳ, ba-dật-đề 86; Thập tụng, ba-dật-đề 89; Pali, Pācittiya 89.

Hình ảnh thêm về XẢ VÀ THỌ Y BÁT