Những vần thơ bất hủ, những áng văn trác tuyệt đi vào lòng người thường được nhắc tới, những câu thơ tuyệt bích trong thi ca Thiền học về không gian và thời gian, như bài thi kệ "Cáo tật thị chúng" của Mãn Giác Thiền sư:
Thiền sư Mãn Giác (1052-1096), tên thật là Lý Trường (Thiền Uyển tập anh ghi là Nguyễn Trường là vì vào đời Trần, tất cả những người họ Lý đều chuyển ghi thành họ Nguyễn) người đất Lũng Chiền, làng An Cách, là con quan Trung thư Viên ngoại lang Lý Hoài Tố. Đời Lý Nhân Tông, vua thường cho con em các danh gia vào hầu hai bên, Lý Trường cũng được dự. Lớn lên tinh thông cả Nho và Phật học, lại thường chú tâm vào Thiền học, được Nhân Tông và Hoàng Thái Hậu Ỷ Lan quý trọng, ban cho hiệu Hoài Tín…
Ngày 30 tháng 11 năm Hội Phong thứ 5 (1096), sư cáo bệnh. Sau khi đọc bài kệ dạy chúng, sư ngồi kiết già mà mất, thọ 45 tuổi đời, 19 tuổi hạ. Vua tặng hậu lễ, công khanh mỗi mỗi đến dâng hương, trà tỳ xong, thu xá lợi xây tháp ở chùa Sùng nghiêm, làng An cách. Vua sắc thụy là Mãn Giác.Bài kệ vố không có đề. Bảy thế kỷ sau khi Lê Qúy Đôn biên soạn mới đặt tên là CÁO TẬT THỊ CHÚNG (có bệnh báo với mọi người).Thật ra đề này chẳng ăn nhập gì với tư tưởng của bài thi kệ, thậm chí làm hỏng cả bài kệ nhưng vì cứ đời này truyền sang đời kia nên vẫn gọi như thế !
Phiên âm:
Xuân khứ bách hoa lạc
Xuân đáo bách hoa khai
Sự trục nhãn tiền quá
Lão tùng đầu thượng lai
Mạc vị xuân tàn hoa lạc tận
Đình tiền tạc dạ nhất chi mai.
TS. Thích Thanh Từ dịch:
Xuân đi trăm hoa rụng
Xuân đến trăm hoa cười
Trước mắt việc đi mãi
Trên đầu, già đến rồi
Chớ bảo xuân tàn hoa rụng hết
Đêm qua, sân trước, một cành mai.
----------
Xuân ruổi trăm hoa rụng
Xuân tới, trăm hoa cười
Trước mắt việc đi mãi
Trên đầu già đến rồi
Đừng bảo xuân tàn hoa rụng hết
Đêm qua, sân trước một nhành mai
Ngô Tất Tố dịch.
Xuân đi trăm hoa rụng
Xuân đến trăm hoa cười
Việc đời qua trước mắt
Gìa đến trên đầu rồi
Chớ bảo hoa tàn hoa rụng hết
Ngoài sân đêm trước một cành mai
LÊ MẠNH THÍCH dịch
Xuân đi trăm hoa rãi
Xuân về trăm hoa khai
Việc đời trôi trước mắt
Trên đầu già tóc phai
Đừng tưởng xuân tàn hoa rụng cánh
Tiền đình đêm trước một cành mai
Nguyễn Tấn Hưng dịch.
Xuân đi trăm hoa rụng
Xuân đến trăm hoa cuời
Đời thoáng qua truớc mắt
Già đến đầu bạc phai
Chớ bảo xuân tàn hoa rụng hết
Đêm qua sân nở một cành mai
David Lý Lãng Nhân dịch.
Xuân đi trăm cánh hoa rơi
Xuân về trăm cánh hoa cuời đó đây
Việc đời truớc mắt đổi thay
Tuổi già đầu đã nhuộm đầy bạc phai
Xuân tàn hoa dẫu rụng rơi
Đêm qua nở một cành mai truớc thềm
David Lý Lãng Nhân dịch.
Xuân đi trăm hoa rụng
Xuân đến trăm hoa cười
Việc đời qua trước mắt
Ðầu bạc tóc sương phơi
Ðừng bảo xuân tàn hoa tan tác
Ðêm qua sân trước nở cành mai
Túc Mỡ dịch.
Xuân đi, trăm hoa rãi
Xuân đến,trăm hoa khai
Xem chuyện đời trước mắt
Tóc trên đầu đã phai
Chớ bảo xuân tàn hoa rụng hết
Tối qua, vườn trước một cành mai.
Võ Đình dịch.
Xuân đi, rơi trăm đóa
Xuân đến, nở trăm bông
Trước mắt, dòng đời chảy
Trên đầu, tuổi chất chồng
Xuân tàn hoa rụng, đừng bảo hết
Sân trước đêm qua, hạt nẩy mầm
Châu Ngọc Bính dịch.
Xuân đi muôn vạn hoa tàn
Xuân về thắm lại ngập tràn những hoa
Việc đời thế sự đi qua
Trên đầu tuyết điểm một vài cọng sương
Chờ cho xuân hết hoa tàn
Đêm qua sân trước nở vàng cành mai
Tản Đà dịch.
Xuân đi trăm hoa rơi
Xuân đến trăm hoa nở
Việc đời qua trước mắt
Già theo đến trên đầu
Chớ bảo xuân qua hoa rụng hết
Đêm qua sân trước một nhành mai
TS. Thanh Từ dịch.
Xuân đi trăm cánh hoa rơi
Xuân về trăm cánh hoa cười hương bay
Việc qua trước mắt ngày ngày
Mới hay già yếu nay mai thu tàn
Phải đâu xuân hết hoa tan
Ðêm qua sân trước nở cành hoa mai
Tú Mỡ dịch.
Xuân ruổi trăm hoa rụng
Xuân đến trăm hoa cười
Trước mắt việc đi mãi
Già đến đầu bạc phai
Chớ bảo xuân tàn hoa rụng hết
Đêm qua sân trước một nhành mai
Tất cả các bản dịch trên đều dịch là một cành mai, riêng Hoàng Xuân Hãn dịch là "một cành mơ"
Hoàng Xuân Hãn dịch
“Xuân qua trăm hoa rụng,
Xuân lại nở trăm hoa.
Trước mắt sự đời thoảng,
Trên đầu hiện tuổi già.
Chớ bảo xuân tàn hoa rụng hết;
Ngoài sân đêm trước một cành mơ.
Xin mời tham khảo các bài viết Tại đây
Hình ảnh thêm về MÃN GIÁC THIỀN SƯ VÀ BÀI THI KỆ NỔI TIẾNG
