Kỳ 2: “Tình sâu hơn nước Hồng Hà, Cửu Long" 

Tiềm năng chờ đánh thức

Năm 2015, cố đô Luông Phra-băng sẽ kỷ niệm sự kiện 20 năm được UNESCO công nhận là di sản văn hóa thế giới. Trong buổi tiếp chúng tôi, ông Ua-công Na-va-vông, Phó tỉnh trưởng tỉnh Luông Phra-băng đặc biệt nhấn mạnh đến tầm quan trọng của một thành phố du lịch. Ngành du lịch của Luông Phra-băng phát triển nhanh khi hằng năm thu hút được 500.000 khách quốc tế, nhiều hơn cả dân số của Luông Phra-băng, chiếm 44% GDP của tỉnh. Thống kê năm 2014, tỉnh Luông Phra-băng có dân số khoảng 400.000 người.

Ông Ua-công Na-va-vông từng học 11 năm tại Việt Nam nên có tình cảm rất tốt với Việt Nam, điều đó được thể hiện ở ngay phòng khách. Ông dành cho đoàn công tác Hội Nhà báo Việt Nam sự đón tiếp trọng thị của những người anh em thân thiết. Trong khán phòng được treo cờ của Việt Nam và Lào. Trên 3 bức tường chính đều có ảnh của Chủ tịch Hồ Chí Minh với các đồng chí lãnh đạo Lào. Con trai ông cũng đang học tại tỉnh Thái Nguyên của Việt Nam.

Người Việt sống và làm ăn tại Luông Phra-băng khá đông. Ông Ua-công cho biết, hiện có nhiều doanh nghiệp của Việt Nam đang đầu tư vào Luông Phra-băng. Con số năm 2015, Việt Nam có 25 dự án đầu tư vào Luông Phra-băng với số vốn hơn 25 triệu USD. Tại Luông Phra-băng, chúng ta đã mở Tổng lãnh sự quán. Riêng tỉnh Điện Biên đã đặt Văn phòng đại diện Công Thương tại đây. Điện Biên là tỉnh đã đào tạo cho Lào nói chung và Luông Phra-băng nói riêng nhiều cán bộ và cũng có quan hệ thân thiết với Luông Phra-băng. Cố đô Luông Phra-băng còn rất nhiều tiềm năng, mong muốn các doanh nghiệp Việt Nam đầu tư vào và mở rộng hơn nữa. Tỉnh cũng đề ra chiến lược 3 điểm để phát triển, đó là: Phấn đấu trở thành trung tâm về du lịch và phát triển kinh tế của Bắc Lào; là trung tâm đào tạo nhân lực cho Bắc Lào; phấn đấu trở thành trung tâm sản xuất điện từ thủy điện cho trong nước và xuất khẩu. Tiềm năng thủy điện ở Luông Phra-băng theo tính toán vào khoảng 5.000MW. Hệ thống sông suối ở cố đô có độ dốc tương đối lớn và nhiều nước do vẫn còn nhiều rừng, phù hợp với thủy điện. Hiện thủy điện lớn nhất của Lào là thủy điện Nậm Ngừm thuộc tỉnh Viêng Chăn với công suất 155MW và đã có kế hoạch nâng công suất lên 275MW. Khi đi thăm tỉnh Viêng Chăn, chúng tôi đã đến thủy điện Nậm Ngừm. Đó không chỉ là thủy điện mà còn là một thắng cảnh tuyệt đẹp. Thủy điện được xây vào thập niên 1980 trên sông Nậm Ngừm. Riêng trên con sông này, nước bạn đã có kế hoạch xây dựng 4 công trình thủy điện khác.

Dành nhiều ngày đưa chúng tôi đi thăm các cơ quan báo chí, các điểm du lịch nổi tiếng của Luông Phra-băng, ông Som-lít Búp-pha-pan-a, Phó giám đốc Sở Thông tin-Văn hóa-Du lịch tỉnh Luông Phra-băng nói rằng, ngoài những điều tốt đẹp mà Việt Nam đã dành cho Lào như sự giúp đỡ về vật chất, về đào tạo cán bộ, xây dựng cơ sở vật chất… thì hệ thống báo chí, truyền thông Việt Nam cũng đã giúp đỡ Lào rất nhiều trong việc tuyên truyền, quảng bá về cố đô Luông Phra-băng. Ông cũng đặt vấn đề nhờ các cơ quan báo chí Việt Nam giúp đỡ các cơ quan báo chí Lào nói chung và báo chí tỉnh Luông Phra-băng nói riêng.

Hệ thống báo chí, truyền thông của Lào có điểm khác Việt Nam. Tất cả các cơ quan báo chí, phát thanh, truyền hình Trung ương của quốc gia Lào đều được sự quản lý trực tiếp về mọi mặt của Bộ Thông tin-Văn hóa-Du lịch. Do dân số ít nên quy mô các báo, đài chưa lớn, hệ thống trang thiết bị, cơ sở phục vụ cho công tác làm báo, phát sóng, phát thanh còn nhiều hạn chế. Hiện ở Lào cũng đã có báo tiếng nước ngoài, phát triển nhất là Báo Vientiane Times (xuất bản bằng tiếng Anh). Ở bạn cũng đã mở rộng báo điện tử nên sự cạnh tranh giữa báo giấy và báo mạng khá gay gắt. Báo Pasaxon (như Báo Nhân Dân ở Việt Nam) trước kia xuất bản khoảng 10.000 đến 12.000 tờ/ngày, nhưng nay chỉ xuất bản còn khoảng 5.000 đến 6.000 tờ/ngày do phải cạnh tranh với các tờ báo mới và báo mạng. Lào cho phép có một số báo tư nhân. Hiện ở Lào có 11 tờ báo xuất bản hằng ngày, nhưng nhiều báo chưa đến được tất cả các tỉnh trong ngày. Có những tỉnh phải 2, 3 ngày báo mới đến nơi. Cả nước có 40 cơ quan báo chí với khoảng 100 ấn phẩm. Tương tự như vậy, báo chí ở tỉnh được sự quản lý của Sở Thông tin-Văn hóa-Du lịch. Hệ thống báo chí cấp tỉnh còn khá nhỏ và hạn chế. Luông Phra-băng là tỉnh phát triển có lẽ chỉ sau Viêng Chăn nhưng tờ báo của tỉnh một tháng mới phát hành 2 số, mỗi số in khoảng 500 đến 600 tờ. Đài phát thanh, truyền hình của tỉnh sản xuất số lượng nhỏ chương trình phát sóng, chủ yếu là tiếp sóng đài quốc gia.

Từ nhiều năm nay, các cơ quan báo chí của Việt Nam có mối quan hệ tốt với các cơ quan báo chí Lào. Ông Bua-la-phăn Thăm-phi-lôm, Phó chủ tịch kiêm Tổng Thư ký Hội Nhà báo Lào cho biết: Trong các cơ quan báo chí Lào, nhiều cán bộ được đào tạo tại Việt Nam đang giữ những cương vị quan trọng. Ông cũng đánh giá cao chất lượng đội ngũ cán bộ được đào tạo tại Việt Nam và mong muốn Việt Nam tiếp tục giúp đỡ Lào trong việc đào tạo cán bộ, bồi dưỡng chuyên môn nghiệp vụ cho các nhà báo. Những năm qua, những cơ quan báo chí Việt Nam có mối quan hệ tốt và giúp đỡ các cơ quan báo chí Lào có hiệu quả có thể kể đến như: Báo Nhân Dân với Báo Pasaxon, Đài Truyền hình Việt Nam với Đài Truyền hình Quốc gia Lào, Đài Tiếng nói Việt Nam với Đài Phát thanh Quốc gia Lào, Báo Quân đội nhân dân Việt Nam với Báo Quân đội nhân dân Lào…

Gìn giữ nét đẹp truyền thống

Một trong những ấn tượng rất tốt với du khách là người dân Lào hiền hòa, chân thật. Đến chợ đêm ở thủ đô Viên Chăn và cố đô Luông Phra-băng, hai chợ đã nổi tiếng từ rất lâu về việc bán hàng lưu niệm cho du khách, ngay từ khoảng 4 giờ chiều, hàng hóa đã được tập kết về từ khắp nơi. Những dãy ki-ốt dài bán rất nhiều hàng lưu niệm như: Quần áo, khăn, túi vải, đồ trang sức bạc, đồ mỹ nghệ đến tượng Phật bằng đồng hay tranh giấy, gỗ vẽ hình Phật, hình sư hành hương… nhưng hoàn toàn không có cảnh chèo kéo khách. Khách muốn mua hàng có thể xem thoải mái ở một hàng rồi mua ở hàng bên cạnh cũng chẳng sao. Người Lào không coi đó là xui xẻo hay mất thời gian trả lời các câu hỏi. Họ rất hiền hòa, nhã nhặn. Chính vì thế, khách đến đây mua được hàng hay không cũng đều cảm thấy thoải mái. Tuy nhiên, vì chợ đêm chủ yếu bán hàng cho khách du lịch nên người dân bán hàng nói thách khá cao. Có những món hàng khách trả giá giảm tới một nửa so với giá người bán hàng đưa ra mà vẫn còn bị coi là hớ. Dù mua được hay không nhưng khách hàng đi chợ đêm thường ra về với tâm trạng vui vẻ, thoái mái. Người ta thường không nghĩ đó là những cuộc mua bán mà chỉ coi là một điểm đến du lịch nên cũng ít quan tâm đến chuyện giá cả đắt hay rẻ.

Một góc chợ đêm ở Luông Phra-băng. Ảnh: Hà My.

Hệ thống đường sá ở các thành phố của Lào khá nhỏ trong khi lượng xe ô tô ngày càng tăng khiến cho đường sá có phần chật chội. Luông Phra-băng cũng như Viêng Chăn hay các thành phố khác của Lào, các tài xế hiếm khi bấm còi xe. Tất cả các xe đi theo luật và nhường nhau chứ không ai bấm còi. Ở thủ đô Viêng Chăn, chúng tôi thường kết thúc một ngày làm việc và dùng xong bữa ăn tối vào khoảng 22 giờ. Mọi người cùng nhau đi thăm thắng cảnh thủ đô vào đêm. Đêm ở Viêng Chăn yên tĩnh. Thời điểm này tuyệt nhiên không có tiếng còi xe. Dù khuya nhưng vẫn không thấy ai vượt đèn đỏ, điều đó khiến chúng tôi rất bất ngờ. Thủ đô vốn là nơi đông đúc nhất của đất nước Triệu Voi nhưng khá khó khăn khi tìm một chiếc xe ôm để đi lại cho tiện, tắc-xi cũng ít. Ở đây nhiều nhất là loại xe túc-túc, nó giống như chiếc xe ba gác ở Việt Nam. Đó là chiếc xe 3 bánh. Thùng phía sau để cho khách ngồi và cũng có thể chở hàng hóa nhỏ. Chiếc xe được thiết kế nơi khách ngồi rất dốc về phía sau. Những người chở khách khá thân thiện, không đòi hỏi và thường tìm cách làm vui lòng khách.

Trong câu chuyện với chúng tôi, anh Văn-pênh, Chánh văn phòng Đài Truyền hình Quốc gia Lào cho biết, nhiều năm nay, Lào có chính sách đánh thuế thấp xe ô tô nhập khẩu nên lượng xe được nhập về lớn, giá xe rẻ nên người dân bình thường cũng có thể sở hữu xe hơi. Đặc biệt dòng xe bán tải rất được ưa chuộng ở Lào. Ngoài việc xe rẻ thì nó cũng phù hợp với địa hình, đường sá ở đây. Quan sát trên các đường phố ở Viêng Chăn, xe ô tô đậu tràn dưới lòng đường do không có những bãi đỗ lớn. Trước tình trạng xe ô tô con bắt đầu có phần tăng quá nhanh, gây ra tình trạng ùn tắc ở thủ đô Viêng Chăn nên Chính phủ Lào đã bắt đầu đánh thuế xe cao hơn để hạn chế bớt loại xe này. Anh Văn-pênh nói rằng, đã lâu rồi anh chưa được trở lại thăm Việt Nam. Anh rất mong muốn điều đó bởi anh nhớ những người bạn, những người thầy ở Việt Nam, nơi anh từng học, từng sống. Việt Nam đối với anh là quê mẹ thứ hai. Tình cảm tốt đẹp mà anh dành cho Việt Nam vẫn trường tồn cùng năm tháng, như lời bài hát mà anh hát tạm biệt chúng tôi: Thương nhau mấy núi cũng trèo, mấy sông cũng lội mấy đèo cũng qua. Việt-Lào hai nước chúng ta, tình sâu hơn nước Hồng Hà, Cửu Long.