Nguồn gốc lễ Vu Lan

Lễ Vu Lan báo hiếu là một trong những đại lễ báo hiếu quan trọng, được tổ chức vào Rằm tháng 7 âm lịch hàng năm. Đây là một trong những ngày lễ lớn của Phật giáo, được tổ chức ở nhiều địa phương trong nước.

Lễ Vu Lan xuất phát từ sự tích Phật giáo được ghi lại trong kinh Vu Lan Bồn. Theo kinh Vu Lan Bồn, Lễ Vu Lan phát xuất từ thời Đức Phật. Ngài đã dạy phương thức báo hiếu cho cha mẹ ở đời này và nhiều đời khác. Người đầu tiên tiếp nhận chính là Tôn giả Mục Kiền Liên - một trong 10 vị đệ tử xuất chúng của Đức Phật.

Kinh Vu Lan Bồn có ghi lại: Ngày xưa, khi Bồ Tát Mục Kiền Liên tu thành chánh quả, tưởng nhớ mẫu thân, đã dùng tuệ nhãn kiếm tìm khắp nơi trong trời đất, liền thấy mẹ mình đang ở trong loài ngạ quỷ, bị đói khát hành hạ rất khổ sở. Thương mẹ, Ngài đã vận thần thông xuống cõi ngạ quỷ dâng bát cơm đầy cho mẹ. Rất tiếc, bà Thanh Đề còn quá sân si và bởi ác nghiệp còn quá nặng nên khi bốc cơm đưa vào miệng thì cơm biến thành lửa. Tôn giả Mục Kiền Liên không có cách nào cứu được mẹ nên quay về hỏi Đức Phật.

Đức Phật dạy rằng: "Dù ông có thần thông quảng đại như thế nào cũng không đủ sức cứu mẹ ông, chỉ có một cách là nhờ sự hợp lực của chư tăng khắp nơi, sau 3 tháng an cư kiết hạ cùng tập trung chú nguyện mới có thể chuyển hóa được nghiệp lực giúp mẹ ông thoát khỏi cảnh khổ".

Tôn giả Mục Kiền Liên làm theo lời Đức Phật, cung thỉnh chư Tăng, sắm sửa lễ cúng vào ngày 15/7 âm lịch.

Sau đó, mẹ của Ngài được giải thoát. Trong dịp này Đức Phật cũng dạy: Chúng sanh ai muốn báo hiếu cho cha mẹ cũng theo cách này (Vu - Lan - Bồn Pháp) mà làm". Từ đó, ngày Lễ Vu Lan ra đời.

Ý nghĩa nhân văn

Dân gian thường có câu “cả năm được rằm tháng 7, cả thảy được Rằm tháng giêng” ý để nói tầm quan trọng của những ngày này trong đời sống người dân.

Nếu như Rằm tháng giêng là ngày rằm đầu tiên của một năm, con cháu tụ tập dâng lễ cúng tế thần linh, tổ tiên, ông bà, cha mẹ, cầu mong một năm mưa thuận, gió hòa, mọi điều suôn sẻ thì Rằm tháng 7 là một dịp để con cháu báo hiếu ông bà, cha mẹ.

Bởi ngoài đạo phật, người Việt còn có tín ngưỡng thờ cúng thần linh, ông bà, tổ tiên - những người đã mất để thể hiện sự biết ơn, lòng hiếu kính với công sinh thành, dưỡng dục. Cũng từ tín ngưỡng tốt đẹp đó, kết hợp với sự tích Vu Lan Bồn đã lan tỏa tinh thần báo hiếu, trở thành một nét văn hóa truyền thống của người Việt xưa và nay.

Đối với người Việt, tùy văn hóa vùng miền mà mỗi nơi, có những cách thức, hình thức tổ chức Lễ Vu Lan báo hiếu khác nhau. Nếu người theo Phật giáo, thì ngày này, được xem như một đại lễ trong hoạt động tôn giáo của năm. Các phật tử lên chùa tụng kinh cầu siêu cho linh hồn ông bà, cha mẹ nơi chín suối được siêu thoát cùng với nhiều hoạt động lễ hội quan trọng. Trong lễ Vu Lan, ngoài những nghi thức thông thường như giảng kinh về đạo hiếu, phóng sinh… những người tham dự đều được cài lên ngực áo một bông hoa hồng nhỏ. Người còn mẹ thì cài bông hồng đỏ, người không còn mẹ cài bông hồng trắng. Họ cầu nguyện cho cha mẹ đã mất được siêu thoát và nhắc nhở những người may mắn còn cha mẹ thực hành đạo hiếu, sống thương yêu.

Còn với những người không theo Phật giáo, thường Rằm tháng 7 là dịp để con cháu, họ hàng quây quần về nhà thờ họ hay nhà thờ gia tiên để soạn mâm cỗ, hương hoa cúng tế tổ tiên, ông bà, cha mẹ.

Trước đây, lễ Vu Lan báo hiếu được tổ chức vào đúng ngày 15 tháng 7 âm lịch. Những năm gần đây, Vu lan trở thành một đại lễ, được nhiều nơi tổ chức kéo dài suốt cả tháng 7.

Trong tâm thức mỗi người dân Việt Nam, Vu Lan không chỉ là nghi lễ của riêng Phật giáo mà đã trở thành ngày lễ chung để những người làm con thể hiện tấm lòng hiếu thảo đối với đấng sinh thành, dưỡng dục mình. Mùa Vu Lan báo hiếu cũng là dịp để mỗi người chúng ta sống chậm lại, yêu thương nhiều hơn, gửi gắm tình cảm và có hành động thực tế báo đáp ơn cha mẹ và chia sẻ với những người xung quanh mình.

Lễ Vu lan báo hiếu đã trở thành nét đẹp văn hóa của người Việt Nam, là dịp để mỗi chúng ta nhắc nhở mình: “Ai còn cha xin đừng làm cha khổ, hãy nhớ câu đạo hiếu làm đầu. Ai còn mẹ xin đừng làm mẹ khóc, đừng làm buồn đôi mắt mẹ nghe không”.

Trong thực hiện chữ hiếu thì có lẽ báo hiếu là giá trị cốt lõi nhất. Bởi vậy, lễ Vu Lan báo hiếu nó mang một giá trị văn hóa, tinh thần và cả tâm linh gắn bó với cuộc đời mỗi người con đất Việt. Nó vượt qua phạm vi tín ngưỡng, trở thành hoạt động văn hóa mang tính lịch sử, cộng đồng cao. Để rồi, mùa Vu Lan báo hiếu, là mùa để những người hiếu đạo gieo thêm lòng thiện, hướng về cội nguồn. Hơn thế, đây cũng là dịp để nhắc nhở chúng ta hãy hiếu đạo với bậc sinh thành những khi có thể - đó là thông điệp nhân văn để một sự tích đi vào đời sống, trở thành văn hóa truyền thống của dân tộc.

Đ.Diệu th