Covid -19 lây lan qua các biến thể gây tử vong, di chứng, đè nặng hệ thống y tế toàn cầu. Nhưng các làn sóng dịch còn tạo nên một bước ngoặt  ngoài vấn đề sinh học, hình thành cục diện mới của thế giới ở tầm vóc khi Covid -19 qua đi sẽ đúng chỗ dùng từ HẬU COVID cho giai đoạn kế tiếp, như đã từng gọi HẬU CHIẾN TRANH LẠNH... Thay đổi đấy là hệ lụy của các chủng mới virut corona - một cú hích không mong muốn cho toàn nhân loại.

Đầu tiên phải kể đến kinh tế: tổn thất lớn lao. Một trật tự mới, tương quan mới về kinh tế đã đang và sẽ hình thành do cô vi: nhiều tập đoàn kinh tế tài chính bị nghiêng ngả, và cũng có những thế lực kinh tế mới do tình hình mới, sự thích nghi, và tính cơ hội.

Kế đến phải nhấn mạnh vai trò công nghệ được đề cao: người ta khó hình dung đại dịch ảnh hưởng ra sao nếu thiếu hạ tầng đã tương đối hoàn thiện của viễn thông và Internet đã kết nối toàn cầu, một sức mạnh kỹ thuật khiến phong tỏa cách ly đã không dẫn đến tê liệt gãy đổ xã hội do vẫn duy trì hoạt động tối thiểu của giáo dục đào tạo qua phương thức học online, thông tin liên lạc vẫn thông suốt, thương mại điện tử đã chứng minh tính hiệu quả ưu việt, hệ thống hành chính vẫn duy trì qua các cầu trực tuyến... Thế giới 4.0 đã giảm thiểu tổn thương do đại dịch, nhờ công nghệ.

Sẽ thiếu sót nếu không đề cập hệ quả Covid 19 đến an ninh chính trị. Nếu có lập luận cho rằng thắng lợi ngoạn mục của Taliban ở Ápghanixtan có “ sự góp phần” của Covid 19 có lẽ cũng đáng suy nghĩ: phiến quân vùng lên nắm thời cơ khi Mỹ và phương Tây gia giảm phối trí lại lực lượng, sắp xếp lại ưu tiên chiến lược theo lối liệu cơm gấp nắm, trong bối cảnh đại dịch khuynh đảo và sự quá khích của TQ cùng những biến chuyển khác khiến cục diện bàn cờ chiến lược thay đổi cần sự điều chỉnh thích hợp của các tay chơi. Ngọn lửa âm ỉ của Taliban bùng cháy sau khi Mỹ và đồng minh triệt thoái và không quay lại can thiệp, một kịch bản khiến người ta buộc phải nhớ lại ván cờ thế ở VN hồi tháng 4.1975. Hoa Kỳ đang có quá nhiều bận tâm và một sự hy sinh nào đó cho chiến lược là dễ hiểu: Đài Loan, Biển Đông;  và ngoài TQ người Nga cũng đang tái xuất giang hồ qua biểu dương lực lượng... Tất cả những nguyên cớ đó đã khiến ngay trong dịch, Taliban thành công nhanh đến mức chính họ cũng không ngờ.

Covid 19 rồi cũng qua đi sau khi khiến thế giới phải bàng hoàng xét lại, sau khi để lại nhiều bài học đắt đỏ. Thế giới phải chuẩn bị tâm thế cho những thử thách mới như Covid, ở dạng thức khác, phi truyền thống. Khoa học phải đau đầu trước các vấn đề mới đại dịch đã đặt ra về sự cảnh báo, yêu cầu đi trước của nghiên cứu, về các khía cạnh khoa học hoàn toàn mới để tránh lặp lại bàng hoàng, tổn thất như đã xảy ra từ khi Vũ Hán bùng phát dịch đến nay.

HẬU COVID 19 trong ngổn ngang, bề bộn, mất mát cần sắp xếp lại và đi tiếp những bước đi cẩn trọng, minh triết hơn vào tương lai. Đại dịch kéo dài khiến thế giới phải bộc những yếu kém, góc khuất như về nguồn lực dự trữ, an sinh xã hội, quản trị, an ninh, sự hợp lý của nền sản xuất... Biết bao nan đề đã lộ diện cần giải quyết, nhiều vấn đề nếu không có đại dịch vẫn im lặng ẩn tàng.

Covid 19 buộc thế giới phải nhận thức lại chân xác hơn về nhiều thứ bên ngoài virut để có mai hậu tốt hơn.

Nguyễn Thành Công