Thiền sư Pháp Loa (1284-1330) tên thật là Đồng Kiên Cương, quê quán tại thôn Đồng Hoà, hương Cửu La, nay thuộc huyện Nam Sách, tỉnh Hải Dương. Năm 21 tuổi, ông đã trở thành đại đệ tử của Điều ngự Giác hoàng Trần Nhân Tông và sau này được Ngài truyền y, bát, nối tiếp trở thành Đệ nhị tổ Thiền phái Trúc Lâm Yên Tử.

Ông đã kết hợp nhuần nhuyễn giữa đạo pháp và nhân sinh, góp phần xây dựng, phát triển mô hình Phật giáo Trúc Lâm mang đậm bản sắc văn hóa Việt. Đồng thời, ông đã có những đóng góp quan trọng trong tổ chức Giáo hội Phật giáo một cách có hệ thống, lập sổ bộ tăng ni và tự viện trong cả nước, góp phần vào việc phát triển nhanh chóng đông đảo người xuất gia, quy y học đạo; chú trọng chăm lo việc mở giảng các lớp thuyết pháp về Phật giáo; chú giải nhiều kinh điển, viết nhiều sách giáo khoa Phật học, đặc biệt là ấn hành Đại Tạng Kinh, một tác phẩm quan trọng của Phật giáo tại Việt Nam.

Ngoài ra, Đệ Nhị tổ Pháp Loa đã quy tụ được nhiều phật tử trong cả nước, đẩy mạnh phong trào tu học rộng rãi trong xã hội; nhiều chùa, tháp được xây dựng, trùng tu; đúc hàng nghìn tượng Phật là những di sản quý báu của nhân dân bao đời nay. Ngài đã để lại dấu ấn đặc biệt trong việc thành lập các trung tâm, học viện Phật giáo, các cơ sở Phật giáo tiêu biểu của Thiền phái Trúc Lâm Yên Tử… Ở Quảng Ninh có thể kể đến Tự - Viện Quỳnh Lâm, chùa Hồ Thiên, Bắc Mã...

Đánh giá trong diễn văn khai mạc hội thảo, PGS.TS Nguyễn Kim Sơn, Giám đốc Đại học Quốc gia Hà Nội, Viện trưởng Viện Trần Nhân Tông, khẳng định: Pháp Loa là một nhà tổ chức tài năng của giáo đoàn Trúc Lâm, nhà hoằng pháp rất hiệu quả và là một nhà hoạt động xã hội có ảnh hưởng sâu rộng đời Trần. Ông là một học giả, một nhà hoạt động chính trị, nhà văn hoá, tác giả văn học, nhà tư tưởng có nhiều đóng góp cho sự tiếp nối tư tưởng Phật giáo Việt Nam giai đoạn rực rỡ nhất… Trong Thiền phái Trúc Lâm, ông có vai trò rất nổi bật, nếu như Trần Nhân Tông là người mở dòng, kiến tạo thì Pháp Loa là người kế tục, triển khai, người thực thi các phương châm của Sơ tổ cả trên phương diện lãnh đạo tinh thần và dẫn dắt về tổ chức. Ông đã kế thừa, phát triển dòng Thiền Trúc Lâm Yên Tử, làm cho những tinh thần, ý tưởng của Phật hoàng Trần Nhân Tông lan toả, phát triển mạnh mẽ, góp phần cho Phật giáo Việt Nam trở thành một phần quan trọng có đóng góp cho Phật giáo thế giới…

Tiếp tục phân tích, đánh giá sâu về công lao của Đệ nhị tổ Pháp Loa, các học giả là chư tôn đức tăng, ni, các nhà khoa học, nghiên cứu tham gia Hội thảo lần này đã có 90 bài viết về nhiều chủ đề phong phú, mang tới một cái nhìn tổng thể, toàn diện về sự nghiệp tu hành, thiền học và những đóng góp to lớn của Đệ nhị tổ Pháp Loa với sự nghiệp phát triển văn hoá, đất nước.

Phan Hằng