NGHI CÚNG DƯỜNG
NGÀY  PHẬT THÀNH ĐẠO 

Biên soạn: HT Thích Huyền Quang

Lời của Soạn Giả: Quyển Pháp Sự Khoa Nghi Việt ngữ tập I này còn thiếu các lễ Vu Lan, vía Đức Địa Tạng và lễ xuất gia của Thái tử Tất Đạt Đa. Các nghi này có soạn rồi nhưng khi in lần thứ nhất người coi in đánh mất, tìm chưa ra; do đó tập này không có các nghi trên. Tuy nhiên, các lễ trên vẫn có ở các tập "Nghi thức tụng niẹm" do Tổng hội Phật giáo Việt Nam xuất bản trước năm 1963. Trong đó có đủ các Lễ khánh đản, khánh tiết dùng cho các ngày kỷ niệm quanh năm cho các tự viện và gia đình Phật tử tiện dụng.Lẽ ra tập này phải chú giải các từ ngữ trong các nghi để người xem, tụng niệm hiểu đầy đủ ý nghĩa của mỗi nghi, nhưng mắt và sức khỏe không cho phép làm như ý muốn. Và khi nào tìm đủ các lễ đã nghi trên, nếu được thuận duyên sẽ sắp xếp in ra đầy đủ mong qúi vị thông cảm.

* Tiết thứ làm nghi:

- Chuông trống Bát Nhã.

- Cử nhạc khai đàn.

- Chủ lễ đăng điện.

- Cử nhạc tham lễ.

- Chủ lễ niệm hương.

- Dâng hương – tác lễ.
 

- CÚNG HƯƠNG (chủ lễ xướng):

Nguyện đem lòng thành kính,

Gởi theo đám mây hương,

Phưởng phất khắp mười phương,

Cúng dường ngôi Tam Bảo.

Thề trọn đời giữ đạo,

Theo tự tánh làm lành,

Cùng pháp giới chúng sanh,

Cầu Phật từ gia hộ:

Tâm Bồ đề kiên cố,

Chí tu học vững bền,

Xa biển khổ mông mênh,

Chóng quay về bờ giác.

Nam mô Hương Cúng Dường Bồ Tát. (3 lần)
 

- TÁN PHẬT  (Tán dương công đức Phật):

Đấng Pháp vương vô thượng,

Ba cõi chẳng ai bằng,

Thầy dạy khắp trời người,

Cha lành chung bốn loại.

Qui y tròn một niệm,

Dứt sạch nghiệp ba kỳ,

Xưng dương cùng tán thán,

Ức kiếp không cùng tận!
 

- LỄ PHẬT:

Phật, chúng sanh tánh thường rỗng lặng,

Đạo cảm thông không thể nghĩ bàn,

Lưới Đế châu ví đạo tràng,

Mười phương Phật bảo hào quang sáng ngời .

Trước bảo tọa thân con ảnh hiện,

Cúi đầu xin thệ nguyện qui y.

Chí tâm đảnh lễ: Nam mô Tận Hư Không, Biến Pháp Giới, Quá Hiện Vị Lai Thập Phương Chư Phật, Tôn Pháp, Hiền Thánh Tăng Thường Trụ Tam Bảo. (1 lễ)

Chí tâm đảnh lễ: Nam mô Ta Bà Giáo Chủ Điều Ngự Bổn Sư Thích Ca Mâu Ni Phật; Đương Lai Hạ Sanh Di lặc Tôn Phật; Đại Trí Văn Thù Sư Lợi Bồ Tát; Đại Hạnh Phổ Hiền Bồ Tát; Hộ Pháp Chư Tôn Bồ Tát; Linh Sơn Hội Thượng Phật Bồ Tát. (1 lễ)

Chí tâm đảnh lễ: Nam mô Tây Phương Cực Lạc Thế Giới Đại Từ Đại Bi Tiếp Dẫn Đạo Sư A Di Đà Phật; Đại Bi Quan Thế Âm Bồ Tát; Đại Thế Chí Bồ Tát; Đại Nguyện Địa Tạng Vương Bồ Tát; Thanh Tịnh Đại Hải Chúng Bồ Tát. (1 lễ)

- TÁN HƯƠNG:

Cành dương nước pháp,

Rưới khắp ba gàn,

Tánh không tám đức sạch trần gian,

Pháp giới rộng thênh thang,

Tội nghiệp tiêu tan,

Lửa đỏ hóa sen vàng.

Nam mô Thanh Lương Địa Bồ Tát. (3 lần)

- TỤNG CHÚ ĐẠI BI:

Nam mô Đại Bi Hội Thượng Phật Bồ Tát. (3 lần)

Thiên thủ thiên nhãn, vô ngại đại bi tâm đà la ni.

Nam mô hắc ra đát na, đa ra dạ da. Nam mô a lị gia bà lô kiết đế, thước bát ra da, bồ đề tát đỏa bà da, ma ha tát đỏa bà da, ma ha ca lô ni ca da. Án tát bàn ra phạt duệ, số đát na đát tả. Nam mô tất kiết lật đỏa, y mông a lị gia bà lô kiết đế, thất Phật ra lăng đà bà. Nam mô na ra cẩn trì hê rị, ma ha bàn đa sa mế, tát bà a tha đậu du bằng, a thệ dựng, tát bà tát đa, na ma bà đà, ma phạt đặt đậu đát điệt tha. Án a bà lô hê, lô ca đế, ca ra đế, di hê lị, ma ha bồ đề tát đỏa, tát bà tát bà, ma ra ma ra, ma hê ma hê, rị đà dựng, cu lô cu lô kiết mông, độ lô độ lô phạt xà da đế, ma ha phạt xà da đế, đà la đà là, địa rị ni, thất Phật ra da, giá ra gía ra. Mạ mạ phạt ra ma, mục đế lệ, y hê y hê, thất na thất na, a ra sâm Phật ra xá lợi, phạt sa phạt sâm, Phật ra xá da, hô lô hô lô ma ra, hô lô hô lô hê rị, ta ra ta ra, tất rị tất rị, tô rô tô rô, bồ đề dạ, bồ đề dạ, bồ đà dạ, bồ đà dạ, di đế rị dạ, na ra cẩn trì, địa rị sắt ni na, ba dạ ma na ta bà ha, tất đà dạ ta bà ha. Ma ha tất đà dạ ta bà ha. Tất đà du nghệ thất bàn ra dạ ta bà ha. Na ra cẩn trì ta bà ha. Ma ra na ra ta bà ha. Tất ra tăng a mục khư gia, ta bà ha. Ta bà ma ha, a tất đà dạ ta bà ha. Giả kiết ra a tất đà dạ ta bà ha. Ba đà ma kiết tất đà dạ ta bà ha. Na ra cẩn trì bàn đà ra dạ ta bà ha. Ma bà rị thắng kiết ra dạ ta bà ha.

Nam mô hắc ra đát na đa ra dạ da. Nam mô a rị da bà lô kiết đế thước bàn ra dạ, ta bà ha.

Án tất điện đô mạn đà ra bạt đà dạ ta bà ha.

- TÁN PHẬT:

            Trên trời dưới đất không bằng Phật,

            Thế giới mười phương cùng không sánh.

            Thế gian có gì con đã thấy,

            Tất cả không ai bằng Phật vậy!

Nam mô Thập Phương Thường Trụ Tam Bảo. (3 lần)

- TỤNG BÀI Ý NGHĨA NGÀY THÀNH ĐẠO:

(Tất cả ngồi xuống - tụng chậm, đậu câu, thay vì bạch hay sớ).

Nam mô Bổn Sư Thích Ca Mâu Ni Phật. (3 lần)

Chúng con cung kính nghe rằng:

Núi Tuyết tu nhơn,

Khổ hạnh sáu năm quả mãn;

Sao Mai ứng dạng,

Hân hoan muôn đức công thành!

Một Phật giáng sanh,

Muôn loài hưởng phước!

Nay có Tăng chúng,

Và chư Phật tử chúng con.

Giờ này:

Cung kính quỳ trước Phật đường,

Chí thành dâng lên pháp cúng.

Kinh diên tán tụng,

Lễ nhạc ca dương,

Năm nén tâm hương,

Một diên thánh lễ.

Cúng dường đấng từ bi cứu thế,

Tôn vinh ngôi trí tuệ siêu trần.

Giữa lúc:

Cỏ hoa hoan hỷ muôn phần,

Người, vật thiết tha một dạ.

Vì nhớ ngày ...

Pháp âm quảng bá,

Gọi hồn thế giới ba ngàn.

Vì nghĩ thuở:

Phật nhựt phổ quang,

Soi sáng nước non tám vạn.

Trước đài nhất tâm qui mạng,

Trên tọa bách bảo chứng minh.

Nhớ một thuở xa xưa,

Tại thành Tỳ La Vệ,

Một Bồ Tát xuất thế,

Con vua Tịnh Phạn vương,

Ôm ấp một tình thương,

Cứu muôn loài đau khổ,

Bỏ ngai vàng quốc độ,

Vào núi Tuyết tu hành,

Vì thệ nguyện độ sanh,

Sống sáu năm khổ hạnh,

Thế rồi trong đêm lạnh,

Dưới gốc cây Bồ đề,

Người hạ một lời thề,

Quyết không rời bảo tọa,

Nếu không thành đạo quả,

Chẳng rời khỏi nơi đây,

Các ma vương bủa vây,

Tất cả đều hàng phục,

Dứt sạch mọi tham dục,

Thấy ánh sáng sao Mai,

Lúc ấy độ canh hai,

Tâm hồn đều trong sáng,

Người liền tuyên lời phán:

"Rằng rất là lạ thay,

Không một ai biết hay,

Muôn loài có Phật tánh,

Ta nay đã thành Thánh,

Chúng sanh Thánh sẽ thành,

Vì tất cả chúng sanh,

Đều có các đức tướng,

Cùng trí tuệ vô thượng,

Của các đấng Như Lai,

Trong quá khứ vị lai,

Muôn đời mới xuất hiện".

Tin vui truyền non biển,

Nước Ấn Độ bao la,

Rằng Thái tử Đạt Đa,

Thuộc dòng vua họ Thích,

Sau bao năm ẩn tích,

Tìm đạo để cứu đời,

Đã tuyên bố mấy lời,

Thành Chảng đẳng Chánh giác,

Trời người đều hoan lạc,

Đến rải hoa cúng dường,

Cùng thiên nhạc thiên hương,

Xin Pháp Vương thuyết pháp.

Nhưng người chưa vội đáp,

Vì thấy đạo thâm huyền,

Không thể được vội truyền,

Pháp thiêng của chư Phật.

Thế rồi Ngài nhập thất,

Trong hăm mốt ngày liền,

Quan sát các nhơn duyên,

Cùng với các phương tiện,

Nhớ lại lời thề nguyện,

Người đứng dậy ra đi,

Trong trí thường nghĩ suy,

Về năm người bạn cũ,

Người đến vườn Lộc Thú (Lộc Uyển),

Giảng đạo lý nhơn duyên,

Chỉ rõ gốc não phiền,

Từ vô minh trước hết,

Đến sanh già bệnh chết,

Mười hai duyên nối liền,

Sống cuộc đời triền miên,

Với tử sanh đau khổ,

Gốc vô minh phải nhổ,

Mới hết mọi khổ đau,

Tứ Đế đạo nhiệm mầu,

Là "Khổ, Tập, Diệt, Đạo".

Từ đâu có "khổ" báo,

Từ tích "tập" khổ nhơn,

Muốn dứt (diệt) các khổ nhơn,

Cần tu "Bát thánh đạo".

Đó là người dạy bảo,

Năm Đại đức Tỳ kheo,

Khuyên các vị tuân theo,

Sẽ dứt hết sanh tử,

Vào Niết Bàn tịch xứ,

Hết các thứ nghiệp khiên,

Hết tham sân "sử triền", (1)

Sống cuộc đời giải thoát,

Với "ngã tịnh thường lạc", (2)

Hết lưu chuyển luân hồi,

Biển khổ hết nổi trôi,

Đường mê thôi lạc lối,

Đã vào thành bất thoái,

Vui hơn các trời cao!

Kính bạch Đức Bổn Sư Từ phụ!

Nhìn lại ánh sáng sao Mai,

Nhớ thuở Bổn Sư thành đạo,

Nghĩ tới lời vàng dạy bảo,

Nhớ ngày trời đất hân hoan.

Chúng con cúi mong rằng:

Mong cho ánh đạo vàng,

Muôn thuở hào quang rạng rỡ,

Cầu cho Hoa Đàm lại nở,

Tỏa hương ngào ngạt nhơn gian.

Cầu cho đất nước bình an,

Nguyện cho nhân dân hạnh phúc.

Cúi đầu cung chúc,

Ngửa mặt ca dương,

Cha lành đoái thương,

Chứng minh gia hộ.

Nam mô Bổn Sư Thích Ca Mâu Ni Phật. (30 lần)

Nam mô Đại Trí Văn Thù Sư Lợi Bồ Tát. (3 lần)

Nam mô Đại Hạnh Phổ Hiền Bồ Tát. (3 lần)

Nam mô Linh Sơn Hội Thượng Phật Bồ Tát. (3 lần)

- LỄ 12 LỄ LỊCH SỬ ĐỨC PHẬT.

(Chủ lễ xướng đến: Bổn Sư Thích Ca Mâu Ni Phật thì nhịp khánh hướng dẫn Phật tử đồng hòa: Bổn Sư Thích Ca ...)

1) Chí tâm đảnh lễ:

A tỳ ngục tốt, mới phát lòng lành,

Nhiều kiếp tu hành, nhơn viên quả mãn.

Bổn Sư Thích Ca Mâu Ni Phật. (1 lễ)

2) Chí tâm đảnh lễ:

Một đời Bổ xứ, hiện ở Suất Đà,

Hóa độ Ta Bà, giáng sanh trần thế.

Bổn Sư Thích Ca Mâu Ni Phật. (1 lễ)

3) Chí tâm đảnh lễ:

Từ trời Đâu Suất, ứng mộng Ma Gia,

Cỡi voi sáu ngà, trong lòng mẹ.

Bổn Sư Thích Ca Mâu Ni Phật. (1 lễ)

4) Chí tâm đảnh lễ:

Dưới cây Vô Ưu, đản sanh thị hiện,

Chín rồng phun nước, bảy bước xưng tôn.

Bổn Sư Thích Ca Mâu Ni Phật. (1 lễ)

5) Chí tâm đảnh lễ:

Hiện hưởng dục lạc, chán cảnh vô thường,

Dạo chơi bốn phương, thương đời đau khổ.

Bổn Sư Thích Ca Mâu Ni Phật. (1 lễ)

6) Chí tâm đảnh lễ:

Nửa đêm vượt thành, xuất gia tìm đạo,

Tóc xanh cắt bỏ, núi Tuyết tu hành.

Bổn Sư Thích Ca Mâu Ni Phật. (1 lễ)

7) Chí tâm đảnh lễ:

Dưới cây Đạo thọ, hàng phục ma quân,

Thấy ánh sao Mai, thành Bồ đề đạo.

Bổn Sư Thích Ca Mâu Ni Phật. (1 lễ)

8) Chí tâm đảnh lễ:

Bốn mươi chín năm, độ sanh thuyết pháp

Ba thừa giáo hóa, hạnh nguyện viên thành.

Bổn Sư Thích Ca Mâu Ni Phật. (1 lễ)

9) Chí tâm đảnh lễ:

Dưới cây Ta La, Niết Bàn thị hiện,

Để lại Xá lợi, phước khắp trần gian.

Bổn Sư Thích Ca Mâu Ni Phật. (1 lễ)

10) Chí tâm đảnh lễ:

Hiện tọa đạo tràng, Ta Bà giáo chủ,

Đạo sư ba cõi, Từ phụ bốn loài.

Bổn Sư Thích Ca Mâu Ni Phật. (1 lễ)

(Hiệu 10 này lễ 3 lần thì đủ 12 lễ lịch sử Đức Phật).

- TÁN:

Ngôi vàng từ giã,

Núi Tuyết tu hành,

Tham thiền nhập định giữa rừng xanh,

Cầu Phật quả viên thành,

Cứu độ quần sanh,

Cao cả đấng cha lành.

Nam mô Thích Ca Mâu Ni Phật. (3 lễ)

- TỤNG BÁT NHÃ TÂM KINH:

MA HA BÁT NHÃ BA LA MẬT ĐA TÂM KINH.

Quán tự tại Bồ Tát hành thâm Bát Nhã Ba la mật đa thời, chiếu kiến ngũ uẩn giai không, độ nhất thiết khổ ách.

"Xá Lợi Tử! Sắc bất dị không, không bất dị sắc, sắc tức thị không, không tức thị sắc. Thọ, tưởng, hành, thức diệc phục như thị".

Xá Lợi Tử! Thị chư pháp không tướng, bất sanh, bất diệt, bất cấu, bất tịnh, bất tăng, bất giảm. Thị cố không trung vô sắc, vô thọ, tưởng, hành, thức; thanh, hương, vị, xúc, pháp; vô nhãn giới, nãi chí vô ý thức giới; vô vô minh diệc vô vô minh tận, nãi chí vô lão tử diệc vô lão tử tận; vô khổ, tập, diệt, đạo, vô trí diệc vô đắc, dĩ vô sở đắc cố, Bồ đề tát đỏa y Bát nhã ba la mật đa cố, tâm vô quái ngại, vô quái ngại cố, vô hữu khủng bố, viễn ly điên đảo mộng tưởng, cứu cánh Niết Bàn. Tam thế chư Phật, y Bát nhã Ba la đa cố, đắc A nậu đa la Tam miệu tam Bồ đề. Cố tri  Bát nhã ba la mật đa, thị đại thần chú, thị đại minh chú, thị vô thượng chú, thị vô đẳng đẳng chú, năng trừ nhất thiết khổ, chơn thiệt bất hư, cố thuyết Bát nhã ba la mật đa chú. Tức thuyết chú viết:

"Yết đế, yết đế, Ba la yết đế, Ba la Tăng yết đế, Bồ đề tát bà ha".

- HỒI HƯỚNG:

Vừa rồi bao nhiêu công đức,

Bấy nhiêu hương hoa,

Thành kính thiết tha,

Nguyện xin cúng dưỡng,

Thích Ca Bổn Sư Hòa thượng,

Thành Đạo Thánh lễ tôn vinh,

Thùy từ tác đại chứng minh,

Chúng đẳng hòa nam bái tụng.

Nam mô Bổn Sư Thích Ca Mâu Ni Phật. (đại chúng đồng hòa)

- TÁN:

Cúng dường Thánh lễ đã viên hoàn,

Công đức ban cho khắp thế gian,

Phật tánh mọi loài đều sẵn có,

Khắp xin tất cả hãy hồi quang.

Nguyện tiêu ba chướng trừ phiền não,

Nguyện chơn trí tuệ thường sáng tỏ,

Nguyện bao tội chướng thảy tiêu trừ,

Kiếp kiếp thường tu Bồ Tát hạnh.

Nguyện sanh Tịnh độ cảnh Tây phương,

Chín phẩm hoa sen là cha mẹ,

Hoa nở thấy Phật chứng vô sanh,

Bất thoái Bồ Tát là bạn hữu,

Nguyện đem công đức này,

Hướng về khắp tất cả,

Đệ tử và chúng sanh

Đều trọn thành Phật đạo.

Tự qui Phật, xin nguyện chúng sanh, thể theo đạo cả, phát lòng vô thượng. (1 lễ)

Tự qui y Pháp, xin nguyện chúng sanh thấu rõ kinh tạng, trí tuệ như biển. (1 lễ)

Tự qui y Tăng, xin nguyện chúng sanh, thống lý đại chúng, hết thảy không ngại. (1 lễ)

Chí tâm đảnh lễ: Nam mô Ta Bà Giáo Chủ Đại Từ Đại Bi Bổn Sư Thích Ca Mâu Ni Phật. (1 lễ)

Chí tâm đảnh lễ: Nam mô Lộc Uyển Ngũ Vị Đại Tỳ Kheo A La Hán. (1 lễ)

Chí tâm đảnh lễ: Nam mô Linh Sơn, Trúc Lâm, Kỳ Viên, Lộc Uyển Hội Thượng Phật Bồ Tát. (1 lễ)

- CHỦ LỄ XƯỚNG:

Thù ân báo đức,

Lễ đã viên thành,

Chuông trống hòa thanh,

Cúi đầu lễ tất.

 ---------------

* Ghi chú:

(1) Sử triền: xuôi khiến, ràng buộc.

(2) Bốn Đạo quả Niết Bàn.