Tuy nhiên, lắm lúc chúng ta quên điều đó. Thay vì quyết tâm làm theo lời Phật dạy do ngưỡng mộ Ngài và tin tưởng tuyệt đối nơi giáo pháp của Ngài, thì chúng ta lại sùng bái Ngài như một vị thần linh tối thượng.

Đức Phật là người hướng đạo, là người chỉ đường, còn đến đích, đạt được mục tiêu hay không, sớm hay muộn là do chúng ta, chúng ta có chịu đi hay không, chúng ta đi mau hay chậm. 

Đức Phật dạy về Nhân quả, Nghiệp báo, Duyên sinh, Vô thường, Vô ngã, chỉ rõ bản chất của đời sống. Đức Phật dạy về Tứ đế, Bát chánh đạo, chỉ rõ nguyên nhân của khổ, phương pháp diệt khổ và an lạc hạnh phúc có được sau khi đoạn tận nguyên nhân của khổ. Nhưng đôi khi chúng ta không quan tâm, không nhớ những lời dạy của Ngài, không đi theo sự chỉ đường của Ngài để có được những gì mình mong muốn, mà chúng ta lại chạy theo những ảo tưởng mê lầm, niềm tin mù quáng, chúng ta làm theo cảm tính, đến với Ngài bằng niềm tin và những hành động mê lầm. 

Đức Phật khẳng định chúng ta là hải đảo tự thân, là nơi nương tựa của chính mình. Ngài dạy chúng ta đừng tìm cầu nương tựa nơi ai khác, kể cả Ngài. Đức Phật dạy chúng ta chính là người bảo hộ cho mình, không ai có thể bảo hộ chúng ta ngoài chúng ta. “Chính các ngươi là kẻ bảo hộ cho các ngươi, chính các ngươi là nơi nương tựa cho các ngươi” (Kinh Pháp cú, kệ 380). Tuy nhiên chúng ta lại không có lòng tin nơi chính mình, không đủ sáng suốt và lòng kiên định để tin tưởng và mạnh dạn thực hành lời Đức Phật dạy, đi trên con đường mà Ngài đã vạch ra hướng chúng ta đến an vui, hạnh phúc. 

Khi gặp khó khăn, bất hạnh, khi đối mặt với những biến cố cuộc đời, do lúc bình thường không có sự rèn luyện và tu tập, không học và thực hành lời Đức Phật dạy nên chúng ta hoảng loạn, cuống cuồng chạy tìm nơi nương tựa, tìm nơi bảo vệ mình. Thay vì đến chùa cầu đạo, tìm phương pháp tu tập chuyển hóa khổ đau, thay đổi bản thân và hoàn cảnh để có được an lạc, hạnh phúc, chúng ta lại đến chùa cầu khẩn, xin phép mầu, cúng giải hạn; tụng kinh, trì chú cốt để cầu sự bảo hộ nơi các vị Bồ-tát, thiện thần. 

Thế nhưng, “Dù xem hết kinh A Di Đà, niệm suốt chú Đại bi, thì trồng dưa vẫn được dưa, trồng đậu vẫn được đậu. Kinh chú vốn từ bi, oan kết làm sao cứu? Soi xét lại tâm mình xưa nay, ai làm thì người ấy chịu” (Tế Điên Hòa thượng cảnh thế văn). Bởi vì sự báo ứng của việc thiện ác như bóng theo hình, nhân quả trong ba đời xoay quanh chẳng mất (Kinh Niết-bàn). 

Hễ gieo nhân thì sớm muộn gì cũng gặt quả, gieo nhân thiện thì gặt quả lành trong đời này hoặc đời sau, gieo nhân bất thiện thì gặt quả khổ ở tương lai hoặc ngay trong hiện tại. Hành động tốt hay xấu, thiện hay bất thiện đều từ tâm mà sinh ra, cho nên phải thường quán chiếu, soi xét tâm mình, đừng để tâm chạy theo những điều xấu xa, tội lỗi, phải luôn giữ tâm trong sạch, hướng tâm đến những điều chân chánh, thiện lành. 

Khi tâm được giữ trong sạch, khi tâm đã hướng thượng thì hành vi của bản thân trở nên thánh thiện, lời nói và việc làm của chúng ta đưa đến những kết quả tốt đẹp, đó là phản ứng của hành động theo quy luật nhân quả. Dù chúng ta không mong muốn, nó cũng diễn ra như vậy. Còn khi chúng ta gieo nhân bất thiện bằng những suy nghĩ, lời nói, hành động xấu, ác có hại cho mình, cho người, hoặc có hại cho cả hai thì dù không muốn nhận lãnh quả báo xấu, sớm hay muộn quả báo xấu cũng sẽ đến. 

Trong kinh Pháp cú (kệ 1, 2), Đức Phật dạy: “Trong các pháp (các hiện tượng, sự vật), tâm dẫn đầu, tâm làm chủ, tâm tạo tác. Nếu nói hoặc làm với tâm ô nhiễm (bất thiện…), thì sự khổ sẽ theo nghiệp kéo đến như bánh xe lăn theo chân con vật kéo; Nếu nói hoặc làm với tâm thanh tịnh, thì sự vui sẽ theo nghiệp kéo đến như bóng theo hình”. 

Muốn đuợc an vui hạnh phúc thì phải tránh xa điều ác, bất thiện, phải làm nhiều điều lành, điều thiện. Muốn thoát khổ thì phải chuyển hóa tâm (ăn năn sám hối những lỗi lầm, tội nghiệp đã tạo trong quá khứ: những đời trước hoặc quá khứ đời này; tích cực gieo trồng nhân duyên thiện lành, thực hành lời Phật dạy, tu tập ba nghiệp thân, khẩu, ý). Không có Phật, Bồ-tát hay bất cứ thần linh nào có năng lực giải nghiệp, giải khổ cho chúng ta, bởi vì các Ngài không thể làm trái luật nhân quả. 

Nếu Phật, Bồ-tát, thần linh có thể giải nghiệp, giải khổ cho chúng sinh thì Đức Phật đâu cần nhọc công mở ra nhiều phương tiện, dạy nhiều pháp môn tu tập chuyển hóa, nói hàng ngàn bài kinh để chỉ cho chúng sinh cách thoát khổ và có được an vui hạnh phúc. 

Nếu Phật, Bồ-tát, thần linh có thể giải nghiệp, giải khổ cho chúng sinh thì với lòng từ bi, các Ngài đã độ cho tất cả chúng sinh thoát khổ, độ cho tất cả chúng sinh thành Phật, chứng nhập Niết-bàn lâu rồi, đâu còn cảnh chúng sinh nheo nhóc hụp lặn trong biển khổ sinh tử luân hồi. Chính vì mỗi chúng sinh phải tự mình giải khổ cho mình bằng cách tu tập chuyển hóa chứ không một ai có thể làm thay thế, cho nên cho tới hôm nay vẫn còn chúng sinh luân hồi trong lục đạo, chư Phật, Bồ-tát vẫn còn phải thị hiện Ta-bà để giáo hóa, chỉ đường.