Một thời Phật du hóa tại nước Xá-vệ, trong rừng Thắng Lâm, vườn Cấp Cô Độc. Bấy giờ trưởng giả Cấp Cô Độc mang bệnh hiểm nghèo.

…

Sau khi đêm đã qua, vào lúc sáng sớm, Tôn giả Xá-lê Tử khoác y, ôm bát đi đến nhà trưởng giả Cấp Cô Độc. Trưởng giả Cấp Cô Độc thấy Tôn giả Xá-lê Tử từ đàng xa đi đến, muốn từ giường ngồi dậy. Tôn giả Xá-lê Tử thấy trưởng giả Cấp Cô Độc muốn từ giường ngồi dậy, liền cản lại rằng:

- Này trưởng giả, chớ ngồi dậy. Còn giường khác đây, tôi sẽ ngồi riêng.

Tôn giả Xá-lê Tử liền ngồi lên giường ấy, rồi hỏi rằng:

- Bệnh trạng của trưởng giả hôm nay thế nào? Ăn uống được nhiều ít? Sự đau đớn giảm dần không đến nỗi tăng thêm chăng?

Trưởng giả Cấp Cô Độc trả lời rằng:

- Bệnh tình của con rất nguy kịch, ăn uống chẳng được gì cả. Sự đau đớn chỉ tăng thêm chứ không thấy giảm bớt chút nào.

Tôn giả Xá-lê Tử bảo rằng:

- Này trưởng giả chớ sợ. Vì sao vậy? Vì nếu là kẻ phàm phu ngu si, thành tựu bất tín, thì khi thân hoại mạng chung sẽ đi thẳng đến ác xứ, sanh vào địa ngục. Còn trưởng giả ngày nay không hề có sự bất tín, mà chỉ có sự thượng tín. Do thượng tín ấy trưởng giả sẽ diệt được sự đau nhức khổ sở, lại sanh ra khoái lạc vô cùng; hoặc do thượng tín ấy sẽ chứng quả Tư-đà-hàm hay quả A-na-hàm vì trưởng giả vốn đã chứng quả Tu-đà-hoàn.

- Trưởng giả chớ sợ. Vì sao vậy? Vì nếu là kẻ phàm phu ngu si do ác giới, thì khi thân hoại mạng chung sẽ đi thẳng đến ác xứ, sanh vào địa ngục. Còn trưởng giả không hề có ác giới, mà trưởng giả chỉ có thiện giới. Do thiện giới ấy trưởng giả sẽ diệt được sự đau nhức khổ sở, lại sanh ra khoái lạc vô cùng; hoặc do thiện giới ấy sẽ chứng quả Tư-đà-hàm hay quả A-na-hàm vì trưởng giả vốn đã chứng quả Tu-đà-hoàn.

- Trưởng giả chớ sợ. Vì sao vậy? Vì nếu là kẻ phàm phu ngu si không có đa văn, thì khi thân hoại mạng chung sẽ đi thẳng đến ác xứ, sanh vào địa ngục. Còn trưởng giả không hề có sự không đa văn. Do đa văn ấy trưởng giả sẽ diệt được sự đau nhức khổ sở, lại sanh ra khoái lạc vô cùng; hoặc do đa văn ấy sẽ chứng quả Tư-đà-hàm hay quả A-na-hàm vì trưởng giả vốn đã chứng quả Tu-đà-hoàn.

- Trưởng giả chớ sợ. Vì sao vậy? Vì nếu là kẻ phàm phu ngu si nhân có sự xan tham, thì khi thân hoại mạng chung sẽ đi thẳng đến ác xứ, sanh vào địa ngục. Còn trưởng giả không hề có xan tham mà chỉ có huệ thí. Do huệ thí ấy trưởng giả sẽ diệt được sự đau nhức khổ sở, lại sanh ra khoái lạc vô cùng; hoặc do huệ thí ấy sẽ chứng quả Tư-đà-hàm hay quả A-na-hàm vì trưởng giả vốn đã chứng quả Tu-đà-hoàn…”.

(Kinh Trung A-hàm, phẩm Xá-lê Tử tương ưng, kinh Giáo hóa bệnh, số 28 [trích])

Một người khi sắp mạng chung, hành trang để đi đến đời sống khác chắc chắn không phải là tiền bạc, danh vọng mà đó chính là nghiệp thiện hay ác của chính mình. Tâm lý chung của mọi người bấy giờ là sợ hãi. Vậy ai là người có thể không sợ? Người nào sinh thời không tạo hoặc tạo ít nghiệp ác mà ngược lại làm được nhiều điều lành thì chẳng việc gì phải sợ.

Những điều lành ấy bao gồm sự thượng tín, thiện giới, đa văn, huệ thí. Thượng tín là tin sâu Tam bảo, ba ngôi quý báu ở đời; tin chắc nhân quả, nhân duyên sinh diệt của các pháp. Thiện giới chính là thọ trì, vâng giữ giới luật cao thượng mà Đức Phật đã nói ra cho hàng cư sĩ như năm giới hoặc tám giới. Đa văn chính là học tập, nghe giảng, tìm hiểu, tư duy lời Phật để tin hiểu sâu sắc vào Chánh pháp. Huệ thí chính là sự thí xả, luôn cho đi trong hoan hỷ và yêu thương.

Ai làm được các thiện pháp này thì sẽ thành tựu công đức, chắc chắn thoát ly các ác đạo nên vô úy, không sợ. Mặt khác, những pháp lành sẽ phát huy dụng lực “diệt được sự đau nhức khổ sở, lại sanh ra khoái lạc vô cùng” trong giờ phút cuối đời, thậm chí có thể giúp người sắp mất thấy rõ sinh diệt, vô thường và vô ngã mà thành tựu các Thánh quả.

Quảng Tánh