Hốt Tất Liệt là cháu nội của Thành Cát Tư Hãn - vị hoàng đế đầu tiên của đến chế Mông Cổ. Cha của Hốt Tất Liệt là Đà Nguyên. Hốt Tất Liệt là người con thứ hai của Đà Lôi với vợ cả. Ít ai biết rằng Hốt Tất Liệt chào đời khi Mông Cổ đang giao chiến với quân Kim. Sự ra đời của Hốt Tất Liệt tại chiến trường là điềm báo cuộc đời ông gắn chặt với vận mệnh quốc gia. Đây là một trong số những điều ấn tượng về Hốt Tất Liệt.
Năm 1271, Hốt Tất Liệt thành lập nhà Nguyên. Đến năm 1279, quân đội của Hốt Tất Liệt tiêu diệt nhà Nam Tống (1127-1279) và thống nhất Trung Quốc.
Trước khi trở thành người đứng đầu Mông Cổ, Hốt Tất Liệt đã có cuộc tranh giành quyền kế vị với người em trai là A Lý Bất Ca. Với trí thông minh, trượng nghĩa, tài cầm quân xuất chúng, Hốt Tất Liệt đã giành chiến thắng trong cuộc chiến vương quyền kéo dài 4 năm trên.
Trong chính quyền của Hốt Tất Liệt, vị đại hãn của Mông Cổ đã sử dụng nhiều nhân tài là người Mông Cổ, người Trung Á, người Hồi giáo và một ít người châu Âu vào các vị trí cao trong bộ máy chính trị hơn là trọng dụng người Hán.
Trong thời gian cầm quyền, Hốt Tất Liệt đã dung hòa nhiều tôn giáo chung sống hòa bình với nhau như Phật giáo, đạo Hồi.
Hốt Tất Liệt là người theo đạo Phật. Vị hoàng đế này không chỉ quan tâm đến Phật giáo mà còn chú ý đến sự phát triển của đạo Kitô trên thế giới. Hốt Tất Liệt còn mời các sứ giả truyền đạo Kitô vào Trung Quốc để truyền bá tôn giáo.
Trong triều đại của Hốt Tất Liệt, Con đường Tơ lụa, tuyến đường giao thương với phương Tây, đã có sự phát triển rực rỡ. Hốt Tất Liệt còn cho người bảo vệ an toàn cho những đoàn thương nhân của Mông Cổ lẫn người nước ngoài khi đi qua con đường này.
Không chỉ chinh phục các nước cận kề với Mông Cổ thành nước chư hầu, Hốt Tất Liệt còn muốn thôn tính cả Nhật Bản, Đại Việt, Bagan và Java nhưng không thành công.
Trong thời gian tại vị, Hốt Tất Liệt dời đô từ Hoa Lâm về Đại Đô (tức Bắc Kinh ngày nay). Hốt Tất Liệt cũng cho người xây dựng Thượng Đô (Xanadu). Nơi đây từng là thủ đô mùa Hè của triều đại Nguyên. Di chỉ Thượng Đô được UNESCO công nhận là Di sản Thế giới từ năm 2012.
Hốt Tất Liệt cũng có công lớn trong việc xây dựng cơ sở hạ tầng của Trung Quốc như xây dựng đường sá, kênh mương, các tuyến đường thương mại và mở ra kỷ nguyên mới cho hoạt động giao thương với phương Tây.
